• Κεντρική
  • Ψαχνά
  • Εύβοια
  • Αθλητικά
  • Ελλάδα
  • Κόσμος
  • Ζώδια
  • Αγγελίες
  • Καταγγελίες
  • Άρθρογραφία
  • Iατρική
  • Ιστορία
  • Φορολογικά
  • Όροι Χρήσης
  • Επικοινωνία
June 10, 2023
  • Κεντρική
  • Όροι Χρήσης
  • Επικοινωνία
- Advertisement -
  • Κεντρική
  • Ψαχνά
  • Εύβοια
  • Αθλητικά
  • Ελλάδα
  • Κόσμος
  • Ζώδια
  • Αγγελίες
  • Καταγγελίες
  • Άρθρογραφία
  • Iατρική
  • Ιστορία
  • Φορολογικά
  • Όροι Χρήσης
  • Επικοινωνία
Home » Άρθρογραφία Ψαχνά

Η αλήθεια για το όνομα και το παρελθόν του χωριού Βέρτουρα/Βέρτερα (του Δημήτρη Μπαρσάκη)

Δημήτρης Μπαρσάκης Posted On 13 Ιουνίου 2021
6


0
Shares
  • Share On Facebook
  • Tweet It

Σχετικά με το όνομα του χωριού, επικρατεί τοπικά η αντίληψη ότι είναι τουρκικής προέλευσης.Εδώ και μερικές δεκαετίες, μάλιστα, έχει διαδοθεί και αναμασάται άκριτα μια υποτυπώδης λαϊκή ετυμολογία, διατυπωμένη ως εξής: “Όσο για τη λέξη Βέρτουρα, είναι τουρκική και σημαίνει πάρε-δώσε τη σφραγίδα. Πράγματι, γινόταν συνέχεια αλλαγή της σφραγίδας κυριαρχίας του τόπου μεταξύ των Τούρκων αγάδων στο χωριό, ως επικρατέστερων στην περιοχή” (Γ. Τσαούσης 1998, σ. 1528). Και το ακόμη χειρότερο, είναι ότι περί τα μέσα του περασμένου αιώνα, το χωριό μετονομάσθηκε σε Σταυρό (Φ.Ε.Κ. 188Α, 19-8-1954, σ. 1532),με προφανή σκοπό την οριστική εξάλειψη του υποτιθέμενου τουρκικού ονόματος.

Βάσει αδιαμφισβήτητων στοιχείων, όμως, αποδεικνύεται ότι τα περί τουρκικής προέλευσης του ονόματος, πολλώ δε μάλλον τα περί σφραγίδων και αγάδων, ουδεμία σχέση έχουν με την πραγματικότητα. Διότι το χωριό μαρτυρείται με το όνομα Vertera από το 1474 (βλ. E. Balta 1989,σ. 220, 280, 315, 337), στην πρώτη φορολογική απογραφή την οποία διενήργησαν οι Οθωμανοί ευθύς μετά την κατάκτηση της βενετοκρατούμενης Εύβοιας, όπερ σημαίνει ότι υπήρχε ήδη από την περίοδο της Βενετοκρατίας και, ως εκ τούτου, είναι αδύνατον να προέρχεται το όνομά του από την οθωμανική Τουρκική. Το ίδιο ισχύει, άλλωστε, για όλα ανεξαιρέτως τα μαρτυρούμενα στην ως άνω απογραφή χωριά, τα ονόματα των οποίων είναι είτε ελληνικά (στη μεγάλη πλειονότητα) είτε αρβανίτικα είτε λατινογενή αλλά επ’ ουδενί τουρκικά.

Το όνομα Βέρτουρα / Βέρτερα, πάντως, ούτε ως ελληνικό ούτε ως αρβανίτικο είναι ερμηνεύσιμο,παρά μόνον ως λατινογενές. Παραπέμπει δε, στο θηλυκού γένους ουσιαστικό vertaura (εκ του avertaura, με απαλοιφή του αρκτικού άτονου φωνήεντος) της βενετικής διαλέκτου, το οποίο σημαίνει άνοιγμα και ειδικότερα άνοιγμα για τη μετάβαση από ένα χώρο σε άλλο, εμπασιά, σχισμή,ξεσκέπασμα, αποκάλυψη, φανέρωμα, κλπ. (βλ. Giuseppe Boerio 1829, σ. 712-713, 27). Το ουσιαστικό vertaura παράγεται από το επίθετο averto (= ανοιχτός), απ’ όπου και τα γνωστά δάνεια της Ελληνικής αβέρτος (= ανοιχτός, διάπλατος, απεριόριστος) και αβέρτα (= ανοιχτά, χωρίς εμπόδια, απεριόριστα). Το βενετικό averto προήλθε από το επίθετο apertus (< aperio = ανοίγω) της Λατινικής, το οποίο σημαίνει ανοιχτός, ανεμπόδιστος, ενώ το ουσιαστικοποιημένο ουδέτερο γένος του (apertum) σημαίνει ανοιχτωσιά, άπλα, έκταση χωρίς εμπόδια ή φραγμούς (βλ. Oxford Latin Dictionary 1968, σ. 146-147). Από το apertus παράγεται το ουσιαστικό apertura, στο οποίο αντιστοιχεί το vertaura της βενετικής διαλέκτου.

Ως τοπωνύμιο, το όνομα Vertaura, δηλώνει το άνοιγμα για τη μετάβαση από μια κλειστή προς μια απλόχωρη και χωρίς φυσικά εμπόδια έκταση, προσδιορίζοντας επακριβώς την περιοχή απ’ όπου ξεκινά η ανοιχτωσιά. Η ονομασία δικαιολογείται προφανώς από τη θέση του χωριού, το οποίο όντως κείται στην αρχή μιας μεγάλης ανοιχτωσιάς, έχοντας διάπλατη θέα προς τα νότια-νοτιοανατολικά-νοτιοδυτικά, ενώ αντἰθετα, προς τα βόρεια-βορειοανατολικά-βορειοδυτικά, ο τόπος κλείνει από τα προβούνια του Κανδηλίου, και δεν είναι τυχαίο, βεβαίως, ότι περί τα 10 χλμ. (σε ευθεία) βορειοδυτικά του χωριού, στο στενότερο σημείο της διαδρομής προς τη Βόρεια Εύβοια,συναντάμε το επίσης λατινογενές τοπωνύμιο Κλεισούρα (< Clausura / Clusura), το οποίο έχει την αντίθετη σημασία από το Vertaura. Φαίνεται δε, ότι το όνομα Vertaura είχε δοθεί στην περιοχή από τους Βενετούς πριν ακόμη υπάρξει εκεί το χωριό, το οποίο πρέπει να συστάθηκε προς τα τέλη της Βενετοκρατίας, δεδομένου ότι αριθμούσε μόλις τέσσερα νοικοκυριά κατά την οθωμανική απογραφή του 1474 (βλ. E. Balta 1989, σ. 280, 337).

Το βενετικό όνομα, περνώντας ως δάνειο στην Ελληνική, υπέστη ευλόγως κάποιες τροποποιήσεις,και συγκεκριμένα, τα επάλληλα φωνηέντα [a-u] συναιρέθηκαν σε [u], ώστε να αρθεί η χασμωδία,ενώ ακολούθως έγινε αναβιβασμός του τόνου και μεταλλαγή του γένους από θηλυκό ενικού αριθμού σε ουδέτερο πληθυντικού: Vertaúra (Βερταούρα) > Βερτούρα (η) > Βέρτουρα (τα).

Ωστόσο, εκ παραφθοράς του τύπου Βέρτουρα, το χωριό καταγράφεται ως Vertera (Βέρτερα) στα οθωμανικά κατάστιχα του 1474, και ενδεχομένως, λόγω της επισημοποίησής του, ο αλλοιωμένος τύπος Βέρτερα υπερισχύει κατά την περίοδο της Οθωμανοκρατίας. Ύστερα δε από την ίδρυση του αναξάρτητου ελληνικού κράτους, χρησιμοποιούνται εκ περιτροπής αμφότεροι οι τύποι στα επίσημα

έγγραφα. Το 1835, κατ’ αρχάς, στη συντεταγμένη στα Γαλλικά αιτιολογική έκθεση του υπουργού Γ.Πραϊδη (βλ. Γ.Α.Κ., Οθωνικόν Αρχείον, Υπουργείον Εσωτερικών, Φ. 109, αρ. εγγρ. 094), η οποία συνόδευε το τελικό σχέδιο για το σχηματισμό των δήμων της Εύβοιας, απαντά ο τύπος Vertoura (Βέρτουρα). Το 1840, στο Β.Δ. περί της συγχώνευσης των δήμων της επαρχίας Χαλκίδος (Φ.Ε.Κ. 5Α, 8 / 20 Μαρτίου 1841, σ. 37-39), επανεμφανίζεται ο τύπος Βέρτερα. Το 1866, στο Β.Δ. περί του μετασχηματισμού του Δήμου Χαλκιδέων και της ανασύστασης του Δήμου Μεσ(σ)απίων (Φ.Ε.Κ. 69Α, 3-11-1866, σ. 466), απαντά εκ νέου ο τύπος Βέρτουρα, ο οποίος και επικρατεί έκτοτε, έως τη μετονομασία του χωριού, το 1954.

Δυστυχώς, με εκείνη την απερίσκεπτη μετονομασία, την οποία προφανώς εισηγήθηκε, όπως συνηθιζόταν τότε, μια τοπική τριμελής επιτροπή (κοινοτάρχης, δάσκαλος και παπάς), αποκόπηκε το χωριό από το παρελθόν του και κατ’ ουσίαν διαγράφηκε η ιστορική του ταυτότητα. Ωστόσο, όσο το όνομα Βέρτουρα δεν έχει ακόμη σβήσει εντελώς από τη μνήμη των ντόπιων, ίσως υπάρχει ακόμη χρόνος για την απαλλαγή από την πλάνη, την επανόρθωση του λάθους και την αποκατάσταση του ιστορικού ονόματος του χωριού.Η αλήθεια για το όνομα και το παρελθόν του χωριού Βέρτουρα/Βέρτερα (του Δημήτρη Μπαρσάκη) received 540930167074467Η αλήθεια για το όνομα και το παρελθόν του χωριού Βέρτουρα/Βέρτερα (του Δημήτρη Μπαρσάκη) received 2889090914664140Η αλήθεια για το όνομα και το παρελθόν του χωριού Βέρτουρα/Βέρτερα (του Δημήτρη Μπαρσάκη) received 269945224872976

Δημήτρης Μπαρσάκης, Ιούνιος 2021

________________________

Βραχυγραφίες

Γ.Α.Κ. = Γενικά Αρχεία του Κράτους

Φ. = φάκελος

Φ.Ε.Κ. = Φύλλο Εφημερίδας της Κυβέρνησης

Φωτογραφίες

Η θέα από το χωριό προς τα νότια-νοτιοανατολικά-νοτιοδυτικά.

Βιβλιογραφία

Balta, Evangelia, L’Eubée à la fin du XVe siècle. Économie et Population. Les registres de l’année 1474, Εταιρεία

Ευβοϊκών Σπουδών, Athènes 1989.

Boerio, Giuseppe, Dizionario del Dialetto Veneziano, A. Santini e figlio, Venezia 1829.

Oxford Latin Dictionary, Clarendon Press, Oxford 1968.

Τσαούσης, Γιάγκος, Ευβοϊκή Εγκυκλοπαίδεια, Τ. Γ΄, Σ.Δ. Βασιλόπουλος, Αθήνα 1998.

Share

Share
Tweet
Email
Print
0
Shares
  • Share On Facebook
  • Tweet It




Author

Δημήτρης Μπαρσάκης


Trending Now
Χαλκίδα:Πέθανε στα 75 της η γνωστή «Τσίου»
Χριστίνα Στυλιανού 9 Ιουνίου 2023
Θερμή υποδοχή του Κυριάκου Μητσοτάκη με ελληνικές σημαίες στην Βόρεια Εύβοια
Psaxna.gr 9 Ιουνίου 2023
You may also like
Η απλή αναλογική και ο μεγάλος εμπαιγμός
6 Ιουνίου 2023
Δημοτικό Παραγόμενο Έργο… το μεγάλο ζητούμενο του Ισολογισμού!
3 Φεβρουαρίου 2023
Πώς να βελτιώσετε τον χρόνο και την προσοχή που δίνετε στα παιδιά σας
15 Αυγούστου 2022
Τροχαίο - σοκ στην Πειραιώς: Αυτοκίνητο χτύπησε 12χρονο - Τι υποστήριξε ο οδηγός - ΒΙΝΤΕΟ
Read Next

Τροχαίο - σοκ στην Πειραιώς: Αυτοκίνητο χτύπησε 12χρονο - Τι υποστήριξε ο οδηγός - ΒΙΝΤΕΟ

6 Comments

Παρατηρητης
14 Ιουνίου 2021 at 09:06
Reply

Σεβαστη η προσπαθεια διασυνδεσης μετα …600 χρονια της περιοχης αυτης με τους Ενετους σβηνοντας ταυτοχρονα απο τις μνημες την Αρβανιτια και την Οθωμανια,αναπτερωνοντας ετσι το πεσμενο ηθικο της περιοχης.Αλλα για καποιον σχολιαστη με …ζωηρη φαντασια η εικονα που του ερχεται απο την προσπαθεια σου αυτη μπορει να παραλληλιστει μονο με καποιους εναπομειναντες υπογειους υγρους και αραχνιασμενους χωρους οπου στιβαζονται αχρηστα αρχεια της εφοριας ενος αιωνα που καλο θα ητανε να πανε για πολτοποιηση ανοιγοντας τον χωρο για κατι πιο χρησιμο.Η ερευνα πρεπει να συμπορευεται με θεματα καυτα για τον πληθυσμο,θεματα που θα ερμηνευει σοβαρα τρεχοντα ζητηματα που εχει αναγκη ενας πληθυσμος για να μαθει και τελικα να σταθεροποιηθει ,διαφορετικα ο “ακαδημαισμος” ειναι μια ευκολη και ανωδυνη τελικα υποθεση που δεν μπορει να κρυψει καλα τον ατομικισμο του “ερευνουντος”.Τετοια ερευνα εδω μεσα απο ατομα που επιθυμουν να προβαλλουν το κοινωνικο τους στιγμα και αναγνωριση δεν εχω δει ακομα.Ολα ειναι σαν το φτερο στον ανεμο ,αντε και καμμια συζητηση στο κεφενειο απο τους …κοινωνικα προυχοντες ,μιας και μεταλλαχθηκαν οι τοτε Κοτσαμπασηδες σε πολιτικες οικογενειες.


Δήμητρα Χειμώνα
16 Ιουνίου 2021 at 18:58
Reply

Η χώρα μας έχει αργήσει στη σωστή διατήρηση και ψηφιοποίηση παλαιών συγγραμμάτων και αρχείων. Εκεί λοιπόν σε υπόγειους υγρούς και αραχνιασμένους χώρους υπάρχουν θησαυροί. Τα αρχεία αυτά τα αραχνιασμένα αν μελετηθούν σωστά συμπληρώνουν κενά της ζωής και της ιστορίας μας. Για πολτοποίηση δεν πάει τίποτα. Ούτε αρχεία ούτε βιβλία. Ο σκοταδισμός καίει και πολτοποιεί, τη σκέψη, το κόπο, την απομόνωση αυτών που ερευνούν και γράφουν.
Όσο για το αν υπάρχουν ενστάσεις για θέματα που έρχονται σήμερα, έστω και αν έχουν περάσει 600 χρόνια, ας συζητήσουμε τις απόψεις μας στο φως.
Η λεβεντιά είναι χαρακτηριστικό του Έλληνα.


referee
17 Ιουνίου 2021 at 10:56
Reply

Διαβασα τα δυο σχολια της Δημητρας και του Παρατηρητη και διαπιστωσα οτι και οι δυο μιλατε αλλη γλωσσα οχι πολυ κατανοητη στο ‘διψασμενο’κοινο.Η μεν Δημητρα μιλαει απλα συναισθηματικα και αρκετα απλοικα και ισως να ειναι και μια παλαιας κοπης υπαλληλος της εφοριας που νοσταλγει το χαρτομανι χωρις να σκεφτεται και την πνευμονια απο τους ….μυκητες στα σαπισμενα βιβλια της εφοριας που ο αλλος προτεινει να πανε για πολτοποιηση.Ο παρατηρητης σιγουρα θα εχει στο μυαλο τα τρισεκατομυρια πληροφοριας που αποθηκευονται στα clounds του συστηματος,την σχεδον κβαντικη τους μεταφορα απο δορυφορους σε ολοκληρο τον Πλανητη και τελικα και οι δυο εχετε δικαιο απο την μερια που κοιταζετε τα γεγονοτα οποια αξια και αν νομιζετε οτι δινετε στα γεγονοτα που θεωρειτε οτι εχουν και αυτο ειναι προβλημα του καθε ενα απο εσας.Και για να κλεινω πιστευω οτι η κουβεντα σας ξεκινησε απο ενα απλο σχολιο που τελικα αφορουσε την….σκια του ονου,οπως λενε ‘περι ονου σκιας’


Β. Παπαμιχαήλ
18 Ιουνίου 2021 at 14:38
Reply

θα ήθελα να υπενθυμίσω στον “Παρατηρητή” της 14 Ιουνίου ότι με την προσέγγιση της πολτοποίησης βαφτίσαμε το πολυεθνικό κράτος των Σκοπίων ”Μακεδονία”. Ας αποφασίσει ο ίδιος αν αυτό λέγεται πρόοδος ή παρακμή. Με την ίδια προσέγγιση σε λίγα χρόνια θα είμαστε μειοψηφία μέσα στο ίδιο μας το σπίτι. Κι αυτό δεν είναι μελλοντολογία αλλά δρομολογημένη πρακτική.
Β. Παπαμιχαήλ


Δημήτρης Μπαρσάκης
19 Ιουνίου 2021 at 10:43
Reply

Εμπάθεια, μικροπρέπεια, εξυπνακισμοί και σοφίσματα της δεκάρας, αποτελούν δείγματα ηθικού ελλείμματος και πνευματικής μειονεξίας. Ο λόγος και ο ρόλος της “κουκούλας” είναι προφανέστατος εν προκειμένω. Σχόλια αυτού του είδους κάτω από ένα αμιγώς επιστημονικό άρθρο, γεννούν εύλογα ερωτηματικά και δεν χρειάζεται καν η φαντασία για να διακρίνουμε την ποταπότητα και τα συμπλέγματα που κρύβονται πίσω απ’ αυτά. Επαναλαμβάνω ότι το άρθρο είναι αμιγώς επιστημονικό, γλωσσολογικού-ιστορικού περιεχομένου, και θα παρακαλέσω για το απολύτως αυτονόητο: τα σχόλια να έχουν σχέση με το περιεχόμενο του άρθρου! Δεν χρειάζεται να συζητάμε για τη δεδομένη και αντικειμενικά αδιαμφισβήτητη αξία των ιστορικών αρχείων, για την αξία της ίδιας της Ιστορίας και της επιστημονικής αλήθειας, επειδή κάποιος άσχετος και κακοπροαίρετος θέλησε να αμφισβητήσει αυτές τις αξίες, με μοναδική πρόθεση να “λερώσει” το άρθρο αλλά κι εμένα προσωπικά, όπως είχε κάνει και παλαιότερα σε άλλο άρθρο μου, φορώντας διαφορετική “κουκούλα” τότε -δεν είναι δα και άγνωστος, όσες “κουκούλες” κι αν αλλάξει! Και με την ευκαιρία, θα ήθελα να πληροφορήσω τους αναγνώστες που ενδιαφέρονται πραγματικά για την ιστορία του τόπου μας, ότι το εν λόγω άρθρο αποτελεί μόνο μια υποσημείωση στο βιβλίο που γράφω για την περιοχή μας, φέρνοντας στο φως παντελώς άγνωστα και απολύτως τεκμηριωμένα στοιχεία.


Μπούρας+Χρήστος -ΑΛΗΘΙΝΟΣ
26 Φεβρουαρίου 2022 at 12:59
Reply

Κύριε Ρουσόδημε Σ. Ανοίγοντας την πιο πάνω ανάρτησή σου – Άρθρο του κυρίου Μπαρσάκη , προκειμένου να κάνω μια καταχώρηση , διεπίστωσα πως η πιο κάτω πριν εννιά μήνες καταχώρησή μου δεν έχει δημοσιευτεί. Θα ήθελα να έχω μια ενημέρωση – απάντηση εδώ μέσα .

(Your comment is awaiting moderation.)
Μπούρας Χρήστος – ΑΛΗΘΙΝΟΣ17 Ιουνίου 2021 at 06:09REPLY
Κυρία Δήμητρα Χειμώνα συγχαρητήρια . Με συνοπτικό συγκροτημένο επιστημονικό λόγο καταφέρατε και αποστομώσατε το πιο πάνω κουκουλοφόρο παρατηρητή . Η καταχώρηση του παρατηρητή είναι πολύ προσβλητική και του χρειαζόταν πιο σκληρή απάντηση , αλλά εσείς προφανώς είστε πολύ ευγενική κυρία , Θα ήθελα και εγώ να του απαντήσω αλλά αποκλείεται να τα κατάφερνα τόσο καλά , όπως εσείς. Και πάλι συγχαρητήρια .


Αφήστε μια απάντηση Ακύρωση απάντησης

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

  •  


- Advertisement -
  • Psaxna.gr

  • Popular Posts

    • 1
      Χαλκίδα:Πέθανε στα 75 της η γνωστή «Τσίου»
    • 2
      Θερμή υποδοχή του Κυριάκου Μητσοτάκη με ελληνικές σημαίες στην Βόρεια Εύβοια
    • 3
      Χωρίς νερό μέχρι την Δευτέρα ο Θεολόγος-Θα μοιραστούν εμφιαλωμένα
    • 4
      Καθαρισμός δρόμων σε τοπικά διαμερίσματα του Δήμου (φωτό - video)
    • 5
      Ανακοίνωση ΣΚΑΪ για εμπλοκή οχήματος στην δολοφονική επίθεση στον Κορυδαλλό: «Δεν ξέρουμε πώς βρέθηκε στην κατοχή του δολοφονηθέντος»
    • 6
      Διακοπή νερού στον Γλαρομύτη
    • 7
      Εκτός των ψηφοδελτίων της ΝΔ στην Εύβοια ο Σπύρος. Πνευματικός-Ανακοίνωσε την παραίτησή του
    • 8
      Τα δύο θωρακισμένα SUV του Κυριάκου Μητσοτάκη
    • 9
      Σπύρος Πνευματικός μετά το σάλο για τις δηλώσεις για τους καρκινοπαθείς σε τελικό στάδιο: «Παρερμηνεύθηκαν μεμονωμένες φράσεις μου»
    • 10
      Διακοπή νερού αύριο Παρασκευή στον Άγιο Αθανάσιο




Press enter/return to begin your search