21 Μαΐου, η Άλωση της πόλης και του Ελληνισμού

Του Βαγγέλη Παπαμιχαήλ

Καράβι πόθεν έρχεσαι και πόθεν κατεβαίνεις ;

΄Ερχομαι απ΄ τ΄ ανάθεμα κι απ΄ το βαρύ το  σκότος απ΄ την αστραποχάλαζη, απ΄ την ανεμοζάλη από την Πόλη έρχομαι την αστραποκαμένη…

Ο θρήνος αυτός είναι ένας από τους πολλούς που γράφτηκαν για να θρηνήσουν την Άλωση της  Πόλης.

Δεν γράφτηκαν οι θρήνοι ούτε στα Λατινικά, ούτε στα Βουλγαρικά, ούτε στα Σέρβικα.

Γράφτηκαν στα Ελληνικά.

Μόνο οι Έλληνες θρήνησαν. Κανένας άλλος.

21η Μαΐου σήμερα. Η επέτειος   μιας μέρας που ο διαχρονικός Ελληνισμός έχασε οριστικά την μεγάλη του αίγλη και πέρασε στο περιθώριο της  παγκόσμιας ιστορίας.

Πολλοί είναι αυτοί που αμφισβητούν την Ελληνικότητα του Βυζαντίου, φίλες και φίλοι.

Μέγα λάθος.

Ας το δούμε λιγάκι.

Όταν ο Κωνσταντίνος αποφάσισε για γεωστρατηγικούς λόγους να δημιουργήσει τη Νέα Ρώμη διάλεξε την Ελληνική πόλη του Βυζαντίου (Βυζαντίς). Όπως είναι φυσικό μετέφερε εκεί ένα μεγάλο κομμάτι της διοίκησης της Αυτοκρατορίας.  Σχεδόν όλοι Λατίνοι. Μαζί με τη διοίκηση έφερε και  τμήματα στρατού για τη φρουρά της νέας πρωτεύουσας κλπ. Δεν ξέρουμε πόσοι ήταν αυτοί. Ξέρουμε σίγουρα ότι η πόλη και όλη η ευρύτερη περιοχή κατοικούνταν από Έλληνες. Τούρκοι, Σλάβοι κλπ δεν υπήρχαν τότε. Αυτοί ήρθαν πολύ αργότερα.

Δηλαδή έχουμε μια πόλη με διοίκηση και φρουρά Λατινική και την πλειοψηφία των κατοίκων Ελληνική. Επίσημη γλώσσα τα Λατινικά. Επίσημη θρησκεία ο Χριστιανισμός με διάταγμα του Κωνσταντίνου.   Η πόλη άρχισε να μεγαλώνει. Δηλαδή η αναλογία Λατίνων – Ελλήνων συνεχώς άλλαζε υπέρ των δεύτερων. Έπειτα ήρθαν κι άλλοι από διάφορες φυλές όπως γίνεται σε όλες τις αυτοκρατορίες.

Σταδιακά αλλά σταθερά η κουλτούρα, ο πολιτισμός της Κωνσταντινουπόλεως  επηρεαζόταν από το πάντρεμα του Ελληνισμού  με τον Χριστιανισμό, ιδιαίτερα μετά τον Θεοδόσιο όταν το Δυτικό κράτος με πρωτεύουσα τη Ρώμη έπαψε να υπάρχει.  Στα διοικητικά πόστα δεν υπήρχαν πια Λατίνοι. Υπήρχαν Έλληνες. Εκ των πραγμάτων με  τα χρόνια και για πρακτικούς λόγους  επί βασιλείας Ηρακλείου, επίσημη γλώσσα έγινε η Ελληνική.

Νομοτελειακά η δυναμική της Ελληνικότητας του Βυζαντίου κέρδιζε συνεχώς έδαφος.

 Ήταν αυτό που ιστορικά και κοινωνιολογικά αποκαλείται Ελληνοχριστιανικός Πολιτισμός με όλα τα καλά και τα στραβά του.  Ένα θεοκεντρικό Ελληνοχριστιανικό κράτος.

Παράλληλα δημιουργούνταν και άλλα αστικά κέντρα σε όλη την έκταση της αυτοκρατορίας Θεσσαλονίκη , Νικόπολη, Νίκαια και  άλλες πόλεις στη Μικρά Ασία κλπ.

Όλη αυτή η ιστορική και κοινωνιολογική μετάλλαξη συνεχίστηκε μέχρι που οι Φράγκοι με αλλεπάλληλες επιδρομές λεηλάτησαν πολλές φορές την Πόλη προκαλώντας τη σταδιακή παρακμή της ως οικονομικού και γεωστρατηγικού κόμβου. Η αυτοκρατορία διαμελίστηκε σε δεκάδες  δεσποτάτα που κυβερνιόνταν από Φράγκους, Ενετούς, Έλληνες κλπ.

Ο Μιχαήλ Παλαιολόγος ανακατέλαβε την Πόλη το 1261 με ελάχιστες κτήσεις εκτός αυτής  όπως στην Πελοπόννησο με το Μιστρά κλπ, καθιστώντας  ό,τι είχε απομείνει από την κραταιά αυτοκρατορία καθαρά Ελληνική υπόθεση.

Μέχρι την  21η Μαΐου 1453.

Όλους αυτούς τους αιώνες η Λατινικότητα του Βυζαντίου  χάθηκε έναντι της Ελληνικότητας.

Εν κατακλείδι η Βυζαντινή Αυτοκρατορία πέρασε πολλές φάσεις. Δημιουργήθηκε από Ρωμαίους  (Νέα Ρώμη), και κυβερνήθηκε από Λατίνους, Φράγκους, Έλληνες κλπ, αλλά ο πληθυσμιακός και πολιτισμικός της πυρήνας ήταν βαθιά Ελληνικός.

Και για να σας δώσω ένα παράδειγμα θα σας αναφέρω την Ινδία. Για πολλά χρόνια ήταν Αγγλική αποικία με Αγγλική διοίκηση, Αγγλικό στρατό κλπ. Αυτό δεν έκανε τους Ινδούς Άγγλους ούτε τον πολιτισμό τους Αγγλικό. Η Ινδική ταυτότητα και ο πολιτισμός δεν άλλαξε ούτε με τη διοίκηση ούτε με το στρατό. Η κληρονομιά και η συμβολή της Ινδίας στον κόσμο ήταν καθαρά Ινδική.

Ό, τι άφησε το Βυζάντιο ως παρακαταθήκη στον κόσμο ήταν στην ουσία  μια πολιτιστική κληρονομιά διαπνεομένη από  το  κυρίαρχο  Ελληνικό  στοιχείο.

Κανένας άλλος λαός  δεν ένιωσε το Βυζάντιο σαν πατρίδα του, σαν σπίτι του. Ήταν τέτοια η ταύτιση Ελληνισμού και Βυζαντινισμού που όταν  οι Οθωμανοί κατακτητές έλεγαν  “Ρωμιοί”- δηλαδή Ρωμαίοι- εννοούσαν αποκλειστικά και μόνο τους Έλληνες. Ακόμα και σήμερα.

Από τους Έλληνες πήραν την Πόλη, όχι από τους Λατίνους.

Άλλωστε και ο μέγας Καβάφης μιλάει για τον “ένδοξό μας Βυζαντινισμό”.

Αυτά τα ελάχιστα για τη σημερινή θλιβερή επέτειο.

Β. Παπαμιχαήλ