ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΚΑΙ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ 1ου ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΨΑΧΝΩΝ (ΤΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΚΑΡΑΤΖΑ)

Ρήγας Φεραίος: «Η πατρίς πρέπει να κάμει σχολεία σε όλα τα χωριά. Εκ των γραμμάτων γεννάται η προκοπή, με την οποία λάμπουν τα ελεύθερα έθνη».


Η σχολική μονάδα προβάλλεται ως το βασικό κύτταρο του εκπαιδευτικού συστήματος, το οποίο συνδέεται άμεσα με τον κοινωνικό ιστό της κάθε περιοχής. Το σχολείο και η κοινωνία αποτελούν δυο συστήματα άρρηκτα συνδεδεμένα μεταξύ τους και αλληλοεξαρτώμενα. Το πρώτο επιδρά στη διατήρηση και συνέχιση του δευτέρου και το δεύτερο καθορίζει τη δομή και το περιεχόμενο του πρώτου. Ο σημαντικός ρόλος του σχολείου και το υψηλό επίπεδο της εκπαίδευσης αυξάνει την
κοινωνική κινητικότητα του κάθε ατόμου και βοηθά στην άνοδο του μορφωτικού και
κοινωνικού υποβάθρου κάθε περιοχής.


Μετά το 1833 και την επίσημη ένταξη της Εύβοιας στο ελεύθερο τότε ελληνικό κράτος η κατάσταση που επικρατούσε στην εκπαίδευση ήταν πολύ άσχημη.
Δεν υπήρχαν οργανωμένα σχολικά κτίρια πριν και μετά τη δημιουργία του Ελληνικού Κράτους (1828 Ιωάννης Καποδίστριας), πλην εξαιρέσεων, τα μαθήματα γίνονταν σε εκκλησίες, αποθήκες, παραπήγματα, στάβλους κλπ.


Η κατάσταση παρέμεινε ίδια μέχρι το 1895, όπου υπήρξε σχετική νομοθετική πρόνοια γνωστή ως «Νόμος ΒΤΜΘ΄ του 1895. περί της στοιχειώδους ή δημοτικής εκπαιδεύσεως». Στη συνέχεια κατά το έτος 1898, επί κυβερνήσεως Αλέξανδρου Ζαΐμη, ενεργοποιήθηκε το άρθρο 69. του προαναφερόμενου νόμου και συστάθηκε επιτροπή για να σχεδιάσει και να κατασκευάσει σχολικά κτίρια. Με την εκπαιδευτική νομοθετική μεταρρύθμιση του 1895 αλλάζει ριζικά η μορφή του τότε σχολείου. Σε αυτή πρωταγωνιστικό ρόλο έπαιξε ο νομομηχανικός Δημήτρης Καλλίας.


Από το 1895 έως 1910 κατασκευάζονται συνολικά 358 δημοτικά σχολεία σε όλη τη χώρα με χρηματοδότηση του Ανδρέα Συγγρού. Τα σχολεία της πρώτης βαθμίδας μόρφωσης ονομάστηκαν «Δημοτικά», επειδή τα πρώτα σχολεία ανήκαν στους τότε Δήμους. Το 1910 ο σχεδιασμός των σχολικών κτιρίων πέρασε στο Υπουργείο Παιδείας.


Μετά από αυτή την νομοθετική μεταρρύθμιση ευτύχησε η περιοχή της Μεσσαπίας να αποκτήσει ένα σχολείο με ευρωπαϊκά πρότυπα. Ο Δ. Καλλίας, ο οποίος καταγόταν από τη Χαλκίδα, με τα σχέδια του καθόριζε για πρώτη φορά προδιαγραφές και έδινε ξεχωριστές αρχιτεκτονικές μορφές στα σχολεία, επηρεασμένες έντονα από τον γερμανικό νεοκλασικισμό.

Το Δημοτικό σχολείο της Μεσσαπίας κατασκευάστηκε στις αρχές του 20 ου αι.(1900-10) κυρίως με δαπάνες του Ανδρέα Συγγρού. Στο νεοκλασικό κτίριοκυριαρχούσαν οι ορθογώνιες επιφάνειες και οι μεγάλες διαστάσεις των δυο αιθουσών αλλά και των κοινόχρηστων χώρων του σχολείου (αυλή). Το σχολείο ήταν διθέσιο και είχε κάτοψη σχήματος μακρού ορθογωνίου. Έφερε δίρριχτη κεραμοσκεπή με ιδιαίτερα ακροκέραμα στις απολήξεις της κάθε πλευράς. Είχε μια αποθήκη και μια μικρότερη αίθουσα στην ανατολική πλευρά, προσκολλημένες στο αρχικό σχέδιο.

Ιδιαίτερης αναφοράς αξίζει η ύπαρξη ενός πηγαδιού με πόσιμο νερό στο εσωτερικό της μικρής αποθήκης. Εξωτερικά στην πρόσοψή(δυτική όψη) του κτιρίου ξεχώριζε η αετωματική απόληξη και οι ψευδοπεσσοί (παραστάδες) με τα κιονόκρανά τους, που υποβάσταζαν το επιστύλιο του θριγκού. Κάθε μια αίθουσα έφερε τέσσερις μεγάλους κάθετους μακρόστενους φεγγίτες (παράθυρα) στην δυτική πλευρά.


Πηγή ζωής και δημιουργικότητας αποτέλεσε η κατασκευή του Δημοτικού Σχολείου στη Μεσσαπία. Ενίσχυσε τις υφιστάμενες κοινωνικές δομές και έθεσε τις κατάλληλες βάσεις για την ανάδειξη λαμπρών επιστημόνων και εξεχουσών προσωπικοτήτων της περιοχής.


Νικόλαος Σπ. Καρατζάς
Ιστορικός – Αρχαιολόγος, ΜΑ