“195 ΕΤΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΜΑΧΗ ΤΩΝ ΒΡΥΣΑΚΙΩΝ” ( ΕΝΑ ΣΠΑΝΙΟ ΑΡΘΡΟ ΤΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΚΑΡΑΤΖΑ ΜΕ ΑΔΗΜΟΣΙΕΥΤΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΑΤΟΝΤΑΕΤΗΡΙΔΑ)
Σταμάτης Κ. Ρουσόδημος
Posted On 13 Ιουλίου 2016
0
15 Ιουλίου 1821
195 έτη από την Ιστορική Μάχη των Βρυσακίων
Ο Ηράκλειτος τάδε έφη: «Πόλεμος
πάντων μεν πατήρ εστί, πάντων δε βασιλεύς. Και τους μεν θεούς έδειξε,
τους δε ανθρώπους, τους μεν δούλους εποίησε, τους δε ελευθέρους.»
πάντων μεν πατήρ εστί, πάντων δε βασιλεύς. Και τους μεν θεούς έδειξε,
τους δε ανθρώπους, τους μεν δούλους εποίησε, τους δε ελευθέρους.»
Η
μάχη των Βρυσακίων δίκαια συγκαταλέγεται ως μια από τις σημαντικότερες
μάχες που διεξήχθησαν κατά την περίοδο της επανάστασης του 1821. Όπως
αναφέρει ο Ιωάννης Μαυρομάτης, «ο μέγας καπετάνιος Αγγελής Γοβιός μαζί
με τα παλικάρια του σήκωσαν την ιεράν σημαίαν της ελευθερίας εντός της
νήσου, κατά των Οθωμανών, μη αποδεχόμενοι πλέον την εξουσία αυτών». Ο
Αγγελής μαζί με τα πρωτοπαλίκαρά του, τον Κριεζώτη, τον Αναγνώστη, τον
Κώτσο κ.ά σήκωσαν το λάβαρο της επανάστασης στην κεντρική Εύβοια
απέναντι στις Οθωμανικές δυνάμεις, στον Ομέρ Βρυώνη και στους λοιπούς
πασάδες της νήσου. Ανέπτυξαν πατριωτική δράση σε κάθε ευκαιρία και
στόχος τους ήταν να αναπτύξουν την εθνική συνείδηση των Ελλήνων και να
εξυψώσουν το εθνικό τους φρόνιμα. Η ανδρεία και η γενναιότητα
χαρακτήριζε την δράση και τις προσπάθειες των παλικαριών. Η πίστη τους
στο Θεό και στην πατρίδα, αλλά και η αγάπη για τα ιερά χώματα που
πατούσαν, αποτέλεσαν τις βασικότερες αιτίες, ώστε να μην σκεφτούν στιγμή
να κάνουν πίσω στις μεγάλες δυνάμεις των Οθωμανών πασάδων. Στην ιερή
προσπάθειά τους, βοήθησε και από θαλάσσης ο καπετάνιος Αλέξανδρος
Κριεζής, έπειτα της αιτήσεως του Δημήτριου Καρύδα, ο οποίος βομβάρδισε
τις θέσεις του Ομέρ Βρυώνη από τα στενά της Χαλκίδος.
μάχη των Βρυσακίων δίκαια συγκαταλέγεται ως μια από τις σημαντικότερες
μάχες που διεξήχθησαν κατά την περίοδο της επανάστασης του 1821. Όπως
αναφέρει ο Ιωάννης Μαυρομάτης, «ο μέγας καπετάνιος Αγγελής Γοβιός μαζί
με τα παλικάρια του σήκωσαν την ιεράν σημαίαν της ελευθερίας εντός της
νήσου, κατά των Οθωμανών, μη αποδεχόμενοι πλέον την εξουσία αυτών». Ο
Αγγελής μαζί με τα πρωτοπαλίκαρά του, τον Κριεζώτη, τον Αναγνώστη, τον
Κώτσο κ.ά σήκωσαν το λάβαρο της επανάστασης στην κεντρική Εύβοια
απέναντι στις Οθωμανικές δυνάμεις, στον Ομέρ Βρυώνη και στους λοιπούς
πασάδες της νήσου. Ανέπτυξαν πατριωτική δράση σε κάθε ευκαιρία και
στόχος τους ήταν να αναπτύξουν την εθνική συνείδηση των Ελλήνων και να
εξυψώσουν το εθνικό τους φρόνιμα. Η ανδρεία και η γενναιότητα
χαρακτήριζε την δράση και τις προσπάθειες των παλικαριών. Η πίστη τους
στο Θεό και στην πατρίδα, αλλά και η αγάπη για τα ιερά χώματα που
πατούσαν, αποτέλεσαν τις βασικότερες αιτίες, ώστε να μην σκεφτούν στιγμή
να κάνουν πίσω στις μεγάλες δυνάμεις των Οθωμανών πασάδων. Στην ιερή
προσπάθειά τους, βοήθησε και από θαλάσσης ο καπετάνιος Αλέξανδρος
Κριεζής, έπειτα της αιτήσεως του Δημήτριου Καρύδα, ο οποίος βομβάρδισε
τις θέσεις του Ομέρ Βρυώνη από τα στενά της Χαλκίδος.
Η
μάχη διήρκησε για οκτώ συνεχείς ώρες με ακατάπαυστα πυρά εκατέρωθεν.
Πραγματοποιήθηκε «μεγάλη θραύσις εις των εχθρών και οπισθοχωρεί
κατασυντριμμένος ο Ομερβρυώνης» αναφέρει ο Ι. Μαυρομάτης. Ο Βρυώνης,
άφησε το πεδίο της μάχης κακήν κακώς και μετέβηκε στη Χαλκίδα, αφήνοντας
πάνω από διακόσιους νεκρούς, μεταξύ αυτών οπλαρχηγούς και τον αρχηγό
των αρβανιτάδων Τεχλά. Το γόητρο του πασά ήταν αυτό που χτυπήθηκε
περισσότερο, παρά οι δυνάμεις του. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να οργιστεί
τόσο πολύ ο πασάς με τους Μπέηδες της Χαλκίδας, οι οποίοι φοβούμενοι τον
θυμό του, κλείστηκαν στο Φρούριο της Χαλκίδας.
μάχη διήρκησε για οκτώ συνεχείς ώρες με ακατάπαυστα πυρά εκατέρωθεν.
Πραγματοποιήθηκε «μεγάλη θραύσις εις των εχθρών και οπισθοχωρεί
κατασυντριμμένος ο Ομερβρυώνης» αναφέρει ο Ι. Μαυρομάτης. Ο Βρυώνης,
άφησε το πεδίο της μάχης κακήν κακώς και μετέβηκε στη Χαλκίδα, αφήνοντας
πάνω από διακόσιους νεκρούς, μεταξύ αυτών οπλαρχηγούς και τον αρχηγό
των αρβανιτάδων Τεχλά. Το γόητρο του πασά ήταν αυτό που χτυπήθηκε
περισσότερο, παρά οι δυνάμεις του. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να οργιστεί
τόσο πολύ ο πασάς με τους Μπέηδες της Χαλκίδας, οι οποίοι φοβούμενοι τον
θυμό του, κλείστηκαν στο Φρούριο της Χαλκίδας.
Ιδιαίτερη
και σημαίνουσα ήταν η νίκη της μάχης των Βρυσακίων. Στο μακρό παρελθόν
οι εκάστοτε δημοτικοί άρχοντες τιμούσαν τους αγωνιστές, τους ήρωες που
τάχθηκαν υπέρ πίστεως και πατρίδος. Παρακάτω ακολουθούν αδημοσίευτες
φωτογραφίες από το αρχείο της οικογένειας Κριεζώτη, όπου η οικογένεια
παρευρισκόταν στις εκδηλώσεις της εκατονταετηρίδας από την απελευθέρωση
της Εύβοιας και την μάχη των Βρυσακίων, που έγιναν στην πλατεία του
1ου Δημοτικού Σχολείου Ψαχνών στις 13 Ιουλίου 1930. Σύμφωνα με το βιβλίο
του Γεώργιου Αν. Γεωργίου «Σελίδες από την ιστορία του Δήμου Ψαχνών»
περιγράφονται πολλές λεπτομέρειες για τον εορτασμό με γλαφυρό τρόπο.
και σημαίνουσα ήταν η νίκη της μάχης των Βρυσακίων. Στο μακρό παρελθόν
οι εκάστοτε δημοτικοί άρχοντες τιμούσαν τους αγωνιστές, τους ήρωες που
τάχθηκαν υπέρ πίστεως και πατρίδος. Παρακάτω ακολουθούν αδημοσίευτες
φωτογραφίες από το αρχείο της οικογένειας Κριεζώτη, όπου η οικογένεια
παρευρισκόταν στις εκδηλώσεις της εκατονταετηρίδας από την απελευθέρωση
της Εύβοιας και την μάχη των Βρυσακίων, που έγιναν στην πλατεία του
1ου Δημοτικού Σχολείου Ψαχνών στις 13 Ιουλίου 1930. Σύμφωνα με το βιβλίο
του Γεώργιου Αν. Γεωργίου «Σελίδες από την ιστορία του Δήμου Ψαχνών»
περιγράφονται πολλές λεπτομέρειες για τον εορτασμό με γλαφυρό τρόπο.
Στον
εορτασμό αυτό τιμήθηκαν οι τοπικοί ήρωες Αγγελής Γοβιός, Νικ. Κριεζώτης
και ο Κώτσος. Αναφέρεται στο βιβλίο «Από το ξημέρωμα εκείνης της
Κυριακής το 1930 είχαν αρχίσει οι ενθουσιώδεις εορταστικές εκδηλώσεις. Ο
λόχος του στρατού που παρέστη επί τούτου για τις εκδηλώσεις από τη
Χαλκίδα ανήκε στο 3ο ηρωικό Σύνταγμα Πεζικού, το οποίο είχε μια σημαντική και ηρωική δράση στους πολέμους 1912-22.
εορτασμό αυτό τιμήθηκαν οι τοπικοί ήρωες Αγγελής Γοβιός, Νικ. Κριεζώτης
και ο Κώτσος. Αναφέρεται στο βιβλίο «Από το ξημέρωμα εκείνης της
Κυριακής το 1930 είχαν αρχίσει οι ενθουσιώδεις εορταστικές εκδηλώσεις. Ο
λόχος του στρατού που παρέστη επί τούτου για τις εκδηλώσεις από τη
Χαλκίδα ανήκε στο 3ο ηρωικό Σύνταγμα Πεζικού, το οποίο είχε μια σημαντική και ηρωική δράση στους πολέμους 1912-22.
Κατά τον εορτασμό αυτό έγιναν και τα αποκαλυπτήρια του Μνημείου των Πεσόντων και η τοποθέτησή του στο προαύλιο του 1ου Δημοτικού Σχολείου Ψαχνών, που τότε όπως διακρίνεται και στη φωτογραφία ονομάζονταν ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΣΧΟΛΗ.
Σύμφωνα
με μαρτυρίες παλαιοτέρων Ψαχνιωτών, οι εορταστικές εκδηλώσεις,
συνεχίστηκαν σε όλη την διάρκεια της ημέρας και κορυφώθηκαν με ένα
πανηγυρικό φινάλε το βράδυ στην αυλή του Σχολείου με χοροεσπερίδα. Η
ατμόσφαιρα ήταν επιβλητική με πολύχρωμα ντεκόρ, έγχρωμα φαναράκια,
κυανόλευκες γιρλάντες, άνθη, μυρσίνες και υακίνθους, πλούσια κεράσματα
και προπαντός ακράτητο ενθουσιασμό και χαρά.
με μαρτυρίες παλαιοτέρων Ψαχνιωτών, οι εορταστικές εκδηλώσεις,
συνεχίστηκαν σε όλη την διάρκεια της ημέρας και κορυφώθηκαν με ένα
πανηγυρικό φινάλε το βράδυ στην αυλή του Σχολείου με χοροεσπερίδα. Η
ατμόσφαιρα ήταν επιβλητική με πολύχρωμα ντεκόρ, έγχρωμα φαναράκια,
κυανόλευκες γιρλάντες, άνθη, μυρσίνες και υακίνθους, πλούσια κεράσματα
και προπαντός ακράτητο ενθουσιασμό και χαρά.
Μερικά
μέλη της στρατιωτικής μπάντας απετέλεσαν την ορχήστρα, που
πλαισιώνονταν με ένα τεράστιο πιάνο, στο οποίο καθόταν μεγαλόπρεπα η
λευκασμένη από τα χρόνια γηραιά πιανίστρια, μητέρα του χοροδιδασκάλου,
που είχε αναλάβει τη διοργάνωση της χοροεσπερίδας και ο βιρτουόζος
βιολιστής του χωριού ο μαέστρος κυρ Γιώργης, του οποίου το δοξάρι
πετούσε φωτιές. Μετά από τους εθνικούς χορούς επακολούθησαν οι
ευρωπαϊκοί και οι χοροί κράτησαν ως τα ξημερώματα.
μέλη της στρατιωτικής μπάντας απετέλεσαν την ορχήστρα, που
πλαισιώνονταν με ένα τεράστιο πιάνο, στο οποίο καθόταν μεγαλόπρεπα η
λευκασμένη από τα χρόνια γηραιά πιανίστρια, μητέρα του χοροδιδασκάλου,
που είχε αναλάβει τη διοργάνωση της χοροεσπερίδας και ο βιρτουόζος
βιολιστής του χωριού ο μαέστρος κυρ Γιώργης, του οποίου το δοξάρι
πετούσε φωτιές. Μετά από τους εθνικούς χορούς επακολούθησαν οι
ευρωπαϊκοί και οι χοροί κράτησαν ως τα ξημερώματα.
Ο
εορτασμός αυτός ήταν το γεγονός της ημέρας για ολόκληρη την Εύβοια και
σχολιάστηκε και με αναφορές και εγκώμια και από τον τύπο της εποχής. Οι
φωτογραφίες αυτές αποδίδουν με μοναδικό, ανάγλυφο τρόπο, την
πανηγυρικότητα του εορτασμού και την επισημότητα. Στις φωτογραφίες
διακρίνονται καθαρά με εκείνο το αγέρωχο, πνευματικό και πατριωτικό
ανάστημα ο Μητροπολίτης Χαλκίδας Μακαριστός Γρηγόριος, γνωστός κατά
κόσμον ως Πέτρος Πλειαθός, ο οποίος τότε ήταν μόλις 39 χρονών. Ανέβηκε
στο Μητροπολιτικό θρόνο το 1923 σε ηλικία μόλις 32 χρονών. Ο λόγος του
Γρηγορίου ήταν πύρινος. Συνδύασε την πνευματικότητα με τον πατριωτισμό.
Το ύφος και το ήθος του δοκιμάζονταν κάθε μέρα στην πράξη. Πρωτοστάτησε
να βοηθήσει τους χιλιάδες πρόσφυγες όταν έφτασαν στην Χαλκίδα κι
αργότερα στην Κατοχή και τον Εμφύλιο, έσωσε ζωές, βοήθησε και
απελευθέρωσε αιχμαλώτους γλυτώνοντάς τους από το εκτελεστικό απόσπασμα
του κατακτητή, ενώ μεγάλη ήταν και η συμβολή του στην κοινότητα των
Εβραίων στη Χαλκίδα σώζοντας πολλούς από τα κρεματόρια.
εορτασμός αυτός ήταν το γεγονός της ημέρας για ολόκληρη την Εύβοια και
σχολιάστηκε και με αναφορές και εγκώμια και από τον τύπο της εποχής. Οι
φωτογραφίες αυτές αποδίδουν με μοναδικό, ανάγλυφο τρόπο, την
πανηγυρικότητα του εορτασμού και την επισημότητα. Στις φωτογραφίες
διακρίνονται καθαρά με εκείνο το αγέρωχο, πνευματικό και πατριωτικό
ανάστημα ο Μητροπολίτης Χαλκίδας Μακαριστός Γρηγόριος, γνωστός κατά
κόσμον ως Πέτρος Πλειαθός, ο οποίος τότε ήταν μόλις 39 χρονών. Ανέβηκε
στο Μητροπολιτικό θρόνο το 1923 σε ηλικία μόλις 32 χρονών. Ο λόγος του
Γρηγορίου ήταν πύρινος. Συνδύασε την πνευματικότητα με τον πατριωτισμό.
Το ύφος και το ήθος του δοκιμάζονταν κάθε μέρα στην πράξη. Πρωτοστάτησε
να βοηθήσει τους χιλιάδες πρόσφυγες όταν έφτασαν στην Χαλκίδα κι
αργότερα στην Κατοχή και τον Εμφύλιο, έσωσε ζωές, βοήθησε και
απελευθέρωσε αιχμαλώτους γλυτώνοντάς τους από το εκτελεστικό απόσπασμα
του κατακτητή, ενώ μεγάλη ήταν και η συμβολή του στην κοινότητα των
Εβραίων στη Χαλκίδα σώζοντας πολλούς από τα κρεματόρια.
Εκτός
από τον Γρηγόριο στη φωτογραφία διακρίνονται ο Σπυρίδων Κριεζώτης,
μεγαλογαιοκτήμονας της Τριάδος και πρώην υπουργός Δικαιοσύνης, με την
οικογένειά του και ακόλουθοί του, αλλά και δύο ιερείς, οι οποίοι
άγνωστο αν είναι Ψαχνιώτες ή της ακολουθίας του Δεσπότη από τη Χαλκίδα.
από τον Γρηγόριο στη φωτογραφία διακρίνονται ο Σπυρίδων Κριεζώτης,
μεγαλογαιοκτήμονας της Τριάδος και πρώην υπουργός Δικαιοσύνης, με την
οικογένειά του και ακόλουθοί του, αλλά και δύο ιερείς, οι οποίοι
άγνωστο αν είναι Ψαχνιώτες ή της ακολουθίας του Δεσπότη από τη Χαλκίδα.
Όλα
ήταν δαφνοστολισμένα, ενώ παντού κυριαρχούν τα εθνικά πατριωτικά
συνθήματα. Τα Ψαχνά αποτελούσαν το κέντρο των εκδηλώσεων για τα εκατό
χρόνια της απελευθέρωσης από τις Οθωμανικές δυνάμεις. Παρόλο που η
Εύβοια κέρδισε την ανεξαρτησία της μετά την υπογραφή του Πρωτόκολλου
του Λονδίνου το Φεβρουάριο του 1830. Το οθωμανικό στοιχείο έφυγε από την
Εύβοια τον Μάρτιο του 1833, όταν ο Ιάκωβος Ρίζος Νερουλός ως αντιπρόσωπος
της Ελληνικής κυβέρνησης, παρέλαβε το φρούριο της Χαλκίδας από τον
εκπρόσωπο του Ομέρ Πασά της Καρύστου, Χατζή Ισμαήλ.
ήταν δαφνοστολισμένα, ενώ παντού κυριαρχούν τα εθνικά πατριωτικά
συνθήματα. Τα Ψαχνά αποτελούσαν το κέντρο των εκδηλώσεων για τα εκατό
χρόνια της απελευθέρωσης από τις Οθωμανικές δυνάμεις. Παρόλο που η
Εύβοια κέρδισε την ανεξαρτησία της μετά την υπογραφή του Πρωτόκολλου
του Λονδίνου το Φεβρουάριο του 1830. Το οθωμανικό στοιχείο έφυγε από την
Εύβοια τον Μάρτιο του 1833, όταν ο Ιάκωβος Ρίζος Νερουλός ως αντιπρόσωπος
της Ελληνικής κυβέρνησης, παρέλαβε το φρούριο της Χαλκίδας από τον
εκπρόσωπο του Ομέρ Πασά της Καρύστου, Χατζή Ισμαήλ.
Δεν
θα πρέπει να λησμονούμε τους αγώνες του Γένους μας. Δεν θα πρέπει να
ξεχνούμε τους ήρωες! …για τα διακόσια χρόνια της απελευθέρωσης αξίζει
ένα ξεχωριστός εορτασμός, ο οποίος θα τιμά τους αγωνιστές και την
ιστορία της Μεσσαπίας.
θα πρέπει να λησμονούμε τους αγώνες του Γένους μας. Δεν θα πρέπει να
ξεχνούμε τους ήρωες! …για τα διακόσια χρόνια της απελευθέρωσης αξίζει
ένα ξεχωριστός εορτασμός, ο οποίος θα τιμά τους αγωνιστές και την
ιστορία της Μεσσαπίας.
Νικόλαος Σπ. Καρατζάς
Ιστορικός – Αρχαιολόγος, ΜΑ
ΥΓ.:
Ευχαριστώ πολύ τον ανιδιοτελή φιλόπατρη Γιώργο Αντ. Γεωργίου για την
παροχή στοιχείων και μαρτυριών, καθώς και για την άδεια χρησιμοποίησης
τμημάτων από το βιβλίο του «Σελίδες από την ιστορία του Δήμου Ψαχνών, Ψαχνά 1997».
