Ελλάδα-Τουρκία: Ποιος έχει δίκιο;
Ποιός έχει δίκιο σ΄αυτή τη διένεξη μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας που μπορεί να καταλήξει σε κάποιο “θερμό” επεισόδιο ή ακόμα και σε κάποια περιορισμένης μορφής σύρραξη;
Πολλά ακούγονται. Από γνώστες, από άσχετους, από τον τύπο που χρηματίζεται και προβάλλει ό,τι του υπαγορεύουν και ό,τι χρειάζεται για να πουλήσει ειδήσεις κλπ.
Πρώτα απ΄όλα υπάρχουν μερικές έννοιες που ο απλός πολίτης πρέπει να γνωρίζει:
1) Χωρικά ύδατα. Με αυτό τον όρο εννοούμε μια νοητή, παράλληλη προς την ακτή γραμμή που ορίζεται είτε στα 6 είτε στα 12 ναυτικά μίλια όπου το κράτος έχει πλήρη δικαιοδοσία. Αναφέρεται επίσης ως Αιγιαλίτιδα Ζώνη.
2) Υφαλοκρηπίδα: Με αυτό τον όρο εννοούμε τον βυθό και το υπέδαφος κάτω από τα χωρικά ύδατα. Κι εδώ το κράτος έχει πλήρη δικαιοδοσία.
3) ΑΟΖ: Με αυτό τον όρο εννοούμε την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη που μπορεί να επεκτείνεται στα 200 νμ από τις ακτές ενός κράτους και αφορά διαφορετικά θέματα όπως δικαιώματα έρευνας, οικονομικής εκμετάλλευσης στην αλιεία, πετρέλαια, υδρογονάνθρακες κλπ. Είναι περισσότερο οικονομικής παρά κυριαρχικής σημασίας.
====================================
Πρακτικά προβλήματα μπορούν να προκύψουν στην εκμετάλλευση των κοιτασμάτων ή ό,τι άλλο υπάρχει – αν υπάρχει – ακόμα και στην υφαλοκρηπίδα εντός των χωρικών υδάτων. Και λέμε πρακτικά γιατί η εκμετάλλευση του υπεδάφους εξαρτάται από το βάθος του. Συνήθως, στο Αιγαίο, μετά από κάποια μίλια πέφτει απότομα το υφαλοπρανές και αρχίζει η άβυσσος. Πέρα από τα χωρικά ύδατα, στην περιοχή της ΑΟΖ αρχίζουν τα τεχνικά προβλήματα ανάλογα με το βάθος που σε περιπτώσεις είναι τόσο μεγάλο που καθιστά οποιαδήποτε αντιδικία άνευ νοήματος.
====================================
Πάμε στη νομική αντιδικία να δούμε πως ρυθμίζεται από το διεθνές δίκαιο.
Αυτή τη στιγμή ισχύει διεθνώς η σύμβαση για το δίκαιο της θάλασσας που συμφωνήθηκε στo Montego Bay της Τζαμάικα. Υπογράφηκε στις 10-12-1982 με ισχύ από 16-11-1994.
Σ΄αυτή τη διεθνή συνθήκη ορίζεται ότι όλα τα κράτη που έχουν ακτογραμμή έχουν δικαίωμα να επεκτείνουν τα χωρικά τους ύδατα στα 12 ναυτικά μίλια (άρθρο 121 παρ 2). Η Ελλάδα προσυπέγραψε. Η Τουρκία δεν είναι συμβαλλόμενο μέρος .
Το γεγονός όμως ότι δεν προσυπέγραψε δεν σημαίνει ότι δεν δεσμεύεται από το διεθνές δίκαιο και την πρακτική που ακολουθούν πάνω από 150 κράτη. Και πράγματι, η Τουρκία επέκτεινε στα
12 μίλια τα χωρικά της ύδατα στον Εύξεινο Πόντο και στις Μεσογειακές ακτές στη Νότια Τουρκία αναγνωρίζοντας έμμεσα το δικαίωμα στα 12 νμ. Προς την Ελλάδα όμως έχει ανακοινώσει ότι η επέκταση στα 12 μίλια στο Αιγαίο είναι αιτία πολέμου (casus belli).
Noμικά η Ελλάδα έχει δίκιο και μπορεί να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα νησιά του Αιγαίου στα 12 νμ όπως ακριβώς έκανε με τα νησιά του Ιονίου και σύντομα στη Νότια Κρήτη. Γιατί όμως δεν το κάνει; Φοβάται την Τουρκία; Όχι. Έχει το διεθνές δίκαιο με το μέρος της και την έμμεση αναγνώριση και άσκηση του δικαιώματος της Τουρκίας στις δικές της ακτές στα 12 νμ .
Τότε που είναι το πρόβλημα;
Το πρόβλημα είναι ότι δεν το θέλουν όλοι οι άλλοι. Αυτοί που στηρίζουν την Τουρκία.
ΔΗΛΑΔΗ ΟΛΟΙ, ΚΡΥΦΑ Ή ΦΑΝΕΡΑ.
Αν η Ελλάδα επεκταθεί στα 12 νμ, τότε το Αιγαίο μετατρέπεται ουσιαστικά σε μια κλειστή Ελληνική λίμνη. Και κάτι τέτοιο δεν το θέλουν. Αυτό ισχύει άτυπα από το 1974 όταν ή Ελλάδα “κλώτσησε” λόγω του Κυπριακού και σαν τιμωρία έχασε τον επιχειρησιακό έλεγχο του μισού Αιγαίου. Δηλαδή το θέμα έχει κλείσει και μην ακούτε τα ψέμματα των Ελληνικών κυβερνήσεων. Όλες έχουν παραδώσει τα κλειδιά. Επαναλαμβάνω δεν είναι θέμα Τουρκίας. Είναι θέμα όλων των άλλων που, κρυπτόμενοι στο παρασκήνιο, έχουν βάλει την Τουρκία να βρυχάται.
Η Ελλάδα δεν πρόκειται ποτέ να προχωρήσει στα 12 νμ χωρικών υδάτων στο Αιγαίο παρ΄όλο που έχει 100% δίκιο.
————————————————————————————–
Το πρόβλημα με την ΑΟΖ (αποκλειστική οικονομική ζώνη) είναι διαφορετικό. Όπως είπαμε σύμφωνα με την παραπάνω συνθήκη κάθε κράτος έχει δικαίωμα να επεκτείνει την ΑΟΖ στα 200 νμ. Αν και οι δυό χώρες ασκήσουν το ίδιο δικαίωμα τότε υποχρεωτικά το Αιγαίο πρέπει σε πολλά σημεία να χωριστεί στα δύο δεδομένου ότι η απόσταση μεταξύ των ακτών των δύο χωρών είναι μικρή. Αν η Ελλάδα μείνει στα 6 νμ χωρικών υδάτων τότε υπάρχουν ελεύθεροι δίαυλοι διεθνών υδάτων ανάμεσα στα νησιά. Αν το επεκτείνει στα 12 νμ τότε κλείνει τους διαύλους και καθιστά όπως είπαμε το Αιγαίο στο μεγαλύτερο μέρος του Ελληνική κλειστή θάλασσα. Και αυτό είναι, κυρίως, που θεωρεί αιτία πολέμου η Τουρκία στην οποία έτσι απομένει ένα πολύ μικρό κομμάτι εκμετάλλευσης του Αιγαίου.
ΤΙ ΓΙΝΕΤΑΙ ΜΕ ΤΟ ΚΑΣΤΕΛΟΡΙΖΟ;
Σύμφωνα πάντα με την συνθήκη για το δίκαιο της θάλασσας τα νησιά έχουν χωρικά ύδατα και ΑΟΖ με μοναδική προϋπόθεση να μπορούν να στηρίξουν ζωή, δηλαδή να κατοικούνται. Δηλαδή το Καστελόριζο έχει χωρικά ύδατα, υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ. Το ίδιο έχει όμως και η Τουρκία με μια ακτογραμμή εκατοντάδων χιλιομέτρων ακριβώς πάνω από το νησί που απέχει 1-2 μίλια από τις Τουρκικές ακτές (φωτο). Αν το λέγαμε πιο σχηματικά, τα χωρικά ύδατα και η ΑΟΖ της Τουρκίας καταπίνουν κυριολεκτικά τα χωρικά ύδατα και την ΑΟΖ του Καστελόριζου. Με πιο απλά λόγια τα χωρικά ύδατα και η ΑΟΖ Ελλάδας και Τουρκίας στην περιοχή του Καστελόριζου
ΑΛΛΗΛΟΚΑΛΥΠΤΟΝΤΑΙ.
Σ΄ αυτή την περίπτωση είτε γίνεται μια διακρατική συμφωνία όπως μεταξύ Ηνωμένου Βασιλείου και Νορβηγίας για τα πετρέλαια της Βόρειας Θάλασσας ( 50-50) που από πλευράς διεθνούς δικαίου αποτελεί δεδικασμένο. Αυτή η περίπτωση όμως ήταν γεωγραφικά απλή. Στη δική μας περίπτωση είναι πολύ δύσκολο επειδή έχουμε ένα νησί με δικαιώματα που χωράει ολόκληρο μέσα στα δικαιώματα ενός άλλου κράτους. Αν δεν υπάρξει διακρατική συμφωνία απευθύνονται στη Χάγη όπου κρίνονται όλα με βάση τη διεθνή νομολογία και πρακτική.
Το γεγονός ότι η Ελλάδα έχει υπογράψει σύμφωνο καθορισμού ΑΟΖ με Ισραήλ, Κύπρο και Αίγυπτο δεν αναιρεί το δικαίωμα της Τουρκίας να διεκδικεί μια μεγάλη ΑΟΖ που παρεμβάλλεται ανάμεσα σε Ρόδο και Κύπρο, αριστερά και δεξιά του Καστελόριζου. Μια ματιά στο Χάρτη είναι αρκετή για να αντιληφθούμε τα μεγέθη.
Μέχρι στιγμής το ερευνητικό σκάφος της Τουρκίας περνάει νόμιμα από αλληλοκαλυπτόμενα χωρικά ύδατα (αβλαβής διέλευση). Αυτό είναι καλώς ή κακώς σύννομο με το διεθνές δίκαιο καθώς, όπως προαναφέρθηκε, σε παρόμοιες περιπτώσεις όπου η απόσταση ανάμεσα στις δυο ακτές είναι μικρή, προκρίνεται η λύση της μέσης γραμμής ανάμεσα στις δυο πλευρές.
————————————————————-
Το ζήτημα των υδρογονανθράκων είναι περίπλοκο. Αν υπάρχουν και όσες ποσότητες υπάρχουν και αν είναι εκμεταλλεύσιμες (…ΑΝ…), δεν είναι μόνο στην ΑΟΖ της Ελλάδας και της Κύπρου επειδή έτσι το παρουσιάζει ο τύπος στην Ελλάδα. Ένα κοίτασμα μπορεί να έχει μεγάλη έκταση και να βρίσκεται σε δυο και τρεις και τέσσερις ΑΟΖ. Ακόμα και αν ένα κοίτασμα είναι μοιρασμένο γεωγραφικά με αναλογία 90 προς 10, αυτός που έχει το 10% μπορεί με μια γεώτρηση να τραβάει κι από το υπόλοιπο 90 %.
Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει κάποιο σύμφωνο που να περιλαμβάνει και τις πέντε ενδιαφερόμενες χώρες. Ελλάδα, Κύπρο, Αίγυπτο, Ισραήλ και Τουρκία. Αν η Τουρκία καταφύγει στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, πολύ φοβάμαι ότι έχει πιθανότητες δικαίωσης όσον αφορά την οριοθέτηση της ΑΟΖ στην Νοτιοανατολική Μεσόγειο.
—————————————————–
Συνοψίζω: Στο θέμα των 12 ναυτικών μιλίων χωρικών υδάτων και υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο η Ελλάδα έχει το διεθνές δίκαιο με το μέρος της. Στο θέμα της ΑΟΖ και των υδρογονανθράκων στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο η καλύτερη λύση θα ήταν μια πιο ρεαλιστική προσέγγιση διότι δεν έχουμε μόνο εμείς δικαιώματα στην εν λόγω περιοχή.
—————————————————-
Για όποιον ενδιαφέρεται να δει λεπτομέρειες, υπάρχει στο διαδίκτυο η Συνθήκη του Montego Bay για το Δίκαιο της Θάλασσας. Επειδή είναι μακροσκελής και καλύπτει πολλά ζητήματα ας προσέξουν ιδιαίτερα το άρθρο 121 παράγραφος 2 για τα χωρικά ύδατα και την υφαλοκρηπίδα των νησιών όπου η θέση της Ελλάδας δικαιώνεται. Τα υπόλοιπα και ο καθορισμός των ορίων της ΑΟΖ στην Νοτιοανατολική Μεσόγειο είναι θέμα αρμοδιότητας του Διεθνούς Δικαστηρίου αν τα ενδιαφερόμενα κράτη δεν μπορούν να καταλήξουν σε κάποια συμφωνία.
Το σημερινό άρθρο είναι μια απλή εισαγωγική προσέγγιση ενός νομικού ζητήματος που έχει πάρα πολλές τεχνικές λεπτομέρειες και παραμέτρους. Για όσους έχουν απορίες θα υπάρξει και συνέχεια.
Β. Παπαμιχαήλ.