«Η χρεωκοπία της αγροτικής καλλιέργειας στα Ψαχνά»
Ποιός να το φανταζόταν πριν μερικά χρόνια ότι μια από τις πλέον προνομιούχες αγροτικές περιοχές της χώρας θα κατέληγε στο σημερινό κατάντημα που ομολογείται από το σύνολο σχεδόν των αγροτών.
Ο εύφορος κάμπος που αντιμετώπισε με ελάχιστες απώλειες την μεγάλη πείνα της Γερμανικής κατοχής και που υπήρξε ένας από τους βασικούς τροφοδότες της πρωτεύουσας για πολλές δεκαετίες παράγει τώρα πια μόνο χρέη και απελπισία με αγανάκτηση. Ο κάμπος που έθρεψε 4-5 γενιές ανθρώπων ως ο μοναδικός τομέας της τοπικής οικονομίας είναι τώρα πια μια παγίδα που όσο πιο πολύ προσπαθείς να ξεφύγεις τόσο περισσότερο εγκλωβίζεσαι. Εξαιρέσεις ελάχιστες που επιβεβαιώνουν τον κανόνα της γενικευμένης κατρακύλας στις περισσότερες καλλιέργειες.
Ο γράφων δεν είναι αγρότης. Η ενασχόλησή μου με τα αγροτικά δεν ξεπερνάει τα δυο χρόνια και αυτό για να μη ρημάξουν κάποια κτήματα. Ήταν αρκετό όμως διάστημα για να διαμορφώσω μια άποψη η οποία μπορεί να επιδέχεται και αντιρρήσεις.
Πολλά τα αίτια, φίλοι αναγνώστες, για τα οποία φταίνε εν μέρει οι διεθνείς συγκυρίες , εν μέρει αστάθμητοι παράγοντες , εν μέρει η νοοτροπία των κατοίκων κλπ.
Ο πρώτος και βασικός παράγοντας που επηρέασε αρνητικά το σύνολο της χώρας συμπαρασύροντας
και τον τόπο μας είναι το ισχυρό και άκαμπτο ευρώ. Δίνω ένα παράδειγμα. Ένας αγρότης στον Έβρο, στα Ψαχνά κλπ με δεδομένο το υψηλό κόστος παραγωγής (λιπάσματα, φυτοφάρμακα, προδιαγραφές, φορολογία) είναι ευχαριστημένος αν πουλήσει πατάτες με 30 λεπτά το κιλό. Από εκεί και κάτω σχεδόν δεν πιάνει τα έξοδα. Ανέφερα το παράδειγμα του ΄Εβρου γιατί είναι κοντά στην Τουρκία. Λίγα μέτρα μετά την γέφυρα ο Τούρκος παραγωγός είναι υπερευχαριστημένος με 10 λεπτά το κιλό λόγω πολύ χαμηλού κόστους και ανύπαρκτων προδιαγραφών, λόγω φτηνού νομίσματος κλπ. Το κόστος μεταφοράς μέχρι την αγορά της Αθήνας είναι σχεδόν το ίδιο. Είναι εύκολο να αντιληφθεί κανείς πως αντιδρούν οι αγορές σ΄αυτή την περίπτωση. Οι αγορές και το εμπόριο δεν έχουν σύνορα ούτε πατρίδα. Γι αυτό μόλις η τιμή της πατάτας πιάνει να ανέβει έχουμε εμφάνιση τεραστίων ποσοτήτων πατάτας “Νευροκοπίου” ή μαζικές εισαγωγές “Κύπρου”. Συζητούσα κάποτε με φίλο επιχειρηματία (Κ.Κ.) στην περιοχή που απορούσε με την παραγωγή γάλακτος και κρέατος στην Ολλανδία λέγοντας πως γίνεται μια τόσο μικρή γεωγραφικά χώρα να τροφοδοτεί τη μισή Ευρώπη. Φυσικά, έλεγε, με μια σφραγίδα όλα γίνονται. Το Ευρώ , φίλοι και φίλες, κατέστρεψε την Ελλάδα και έβλαψε σχεδόν όλους τους τομείς της οικονομίας. Όποιος δεν το βλέπει είναι άσχετος και μαζοχιστής. Το ευρώ έκανε τις εισαγωγές εύκολες και τις εξαγωγές δύσκολες σε μια χώρα που το εμπορικό ισοζύγιο ήταν πάντα ελλειμματικό. Φέτος το καλοκαίρι ήρθαν στην αγορά μπάμιες Σκοπιανής προέλευσης με 1 (!) ευρώ το κιλό χονδρική. Ένα διαρκές αδιέξοδο χωρίς καμιά προοπτική. Μια κατάσταση που οριστικά δεν πρόκειται να αλλάξει.
Δεύτερος παράγοντας η οικονομική κατάρρευση που προκάλεσε το Ευρώ σε όλη την Ελληνική οικονομία με την μείωση του οικογενειακού εισοδήματος. Το κάθε νοικοκυριό έχει τώρα πια την δικαιολογημένη απαίτηση να αγοράζει μικρές ποσότητες στην καλύτερη ποιότητα και στην πιο φτηνή τιμή. Αντίστοιχα, αυτό που παράγεται στα χωράφια πρέπει να έχει πολύ υψηλή ποιότητα και ανταγωνιστική τιμή. Δηλαδή κατακόρυφη αύξηση του κόστους και μείωση της τιμής.
Τρίτος καθοριστικός παράγοντας είναι η δραματική αύξηση αντίστασης στα αγροτικά φάρμακα όλων των μικροοργανισμών που προσβάλλουν τις καλλιέργειες και η εμφάνιση σχετικά νέων εντόμων και βακτηριδίων (tuta absoluta, xylella fastidiosa), ιώσεων κλπ ιδιαίτερα στις πεδινές περιοχές. Παρά τους ψεκασμούς ένα ποσοστό επιβιώνει, μεταλλάσσεται και αναπαράγεται και ο φαύλος κύκλος συνεχίζεται με περισσότερα, διαφορετικά και ακριβότερα φυτοφάρμακα αμφίβολης αποτελεσματικότητας.
Τέταρτος παράγοντας είναι ο κατατεμαχισμός του κλήρου που είναι έντονα χαρακτηριστικός στην περιοχή μας. Ένα στρέμμα στην Καστέλλα, δυο στην Παλιουρή και ούτω καθεξής. Στην καλύτερη περίπτωση τώρα πια θα αφήσουν ένα χαρτζιλίκι αν όλες οι συγκυρίες είναι ευνοϊκές μια φορά στις δέκα. Το δομικό αυτό πρόβλημα ταλαιπωρεί εδώ και έναν αιώνα τη χώρα και επιδεινώνεται διαρκώς λόγω της ανυπαρξίας κράτους και νομοθεσίας. Δίνω ένα παράδειγμα. Ο μέσος όρος της καλλιεργήσιμης επιφάνειας μιας αυτόνομης αγροτικής μονάδας στη Δυτική Ευρώπη είναι 600 στρέμματα. Αυτή η έκταση δεν τεμαχίζεται ούτε μεταβιβάζεται τμηματικά. Αντιλαμβανόμαστε όλοι τι σημαίνει αυτό όσον αφορά την παραγωγικότητα και την οικονομική απόδοση. Μια τέτοια μονάδα αν βγάλει 10 λεπτά καθαρό κέρδος ανά κιλό και ανά καλλιέργεια μπορεί να αφήσει 300 000 ευρώ κέρδος το χρόνο δεδομένου ότι το συνολικό κόστος είναι αισθητά μικρότερο λόγω συγκέντρωσης. Δυστυχώς η Ελληνική νομοθεσία είναι αιώνες πίσω και δεν έχει καμιά πρόθεση να αλλάξει επιμένοντας σε μοντέλα τριτοκοσμικά. Ούτε λόγος για αναδασμό αγροτικών εκτάσεων. Δεν πρόκειται να συμφωνήσει κανένας με κανένα.
Αυτό το τελευταίο , φίλες και φίλοι, είναι και ο πέμπτος και πιο σημαντικός παράγοντας της αγροτικής χρεωκοπίας: Η νοοτροπία των αγροτών. Από που να αρχίσεις και πού να τελειώσεις. Όσα τρακτέρ-γίγαντες έχουν τα Ψαχνά έχει συνεταιρικά ένας ολόκληρος νομός στη Γαλλία. Εδώ κινητοποιείται ένας ολόκληρος γίγαντας για να οργώσει δυο στρέμματα στην Κοκκινάδα και μετά να κάνει και μια βόλτα μέσα από τα Ψαχνά για τους γνωστούς λόγους. Φίλος καλλιεργητής από την Κρήτη (Γ.Β.) μου έλεγε ότι σε κάθε χωριό της Κρήτης υπάρχει και ένας συνεταιρισμός. Και οι κάτοικοι ΣΥΝΕΝΝΟΟΎΝΤΑΙ! Και γι αυτό το λόγο οι αγρότες της Κρήτης βγάζουν λεφτά. Είτε πρόκειται για λάδι, είτε για μπανάνες, ντομάτες, αγγούρια κλπ. ΣΥΝΕΝΝΟΟΎΝΤΑΙ! Τους ψεκασμούς των ελαιοδένδρων δεν τους αναλαμβάνουν οι ιδιοκτήτες. Τους αναλαμβάνει η Περιφέρεια με ειδικά συνεργεία δωρεάν. Οι άνθρωποι είναι δεκαετίες μπροστά. Ο ίδιος φίλος πρότεινε εδώ σε κάποιον συνάδελφο να οργανώσουν την καλλιέργεια συγκεκριμένου ζωικού προϊόντος ώστε όλοι μαζί να γίνουν πιο δυνατοί και ανταγωνιστικοί. Η απάντηση ήταν : “Και ποιος θα είναι πρόεδρος;”!!! Το χειρότερο, φίλες και φίλοι, δεν είναι να είσαι ανόητος. Το χειρότερο είναι να μην έχεις επίγνωση ότι είσαι και αυτό είναι χαρακτηριστικό της περιοχής μας. Κάτι σαν τις συγκεντρώσεις της ΛΑΡΚΟ παλαιότερα όπου ημι-αγράμματοι συνδικαλιστές πρότειναν να αναλάβουν οι ίδιοι επιχειρηματικά την λειτουργία της εταιρείας και να διαπραγματεύονται με τις αγορές του εξωτερικού σαν να παζαρεύουν κρεμμύδια στη λαϊκή. Περίπτωση ψυχιάτρου και μάλιστα σε προχωρημένο βαθμό με τη βλακεία να εκτοξεύεται επικίνδυνα στο ζενίθ.
Υπάρχουν και άλλοι παράγοντες, φίλοι αναγνώστες, όπως η κακή και άνιση κατανομή παροχής νερού από περιοχή σε περιοχή. Όπως έχουμε ξαναγράψει τους καλοκαιρινούς μήνες η Κουλουριάδα έχει νερό και λίγα μέτρα βόρεια του ποταμού, στον Πύργο, δεν υπάρχει σταγόνα. Και αυτό εν γνώσει της δημαρχίας που δεν της καίγεται καρφί. Το σημερινό θέμα δεν είναι παρά μια ελάχιστη εισαγωγή. Η κατάσταση στον αγροτικό τομέα στα μέρη μας είναι τραγική. Κάθε μέρα που περνάει πολλοί αγρότες καταφεύγουν σε άλλα μέσα για να επιβιώσουν: καταπατήσεις, κλοπές, φέσια σε όλους κλπ. Μακάρι κάποια στιγμή να αναληφθεί κάποια πρωτοβουλία από το δήμο να συζητηθούν και να αναλυθούν αυτά τα προβλήματα. Η πραγματικότητα λέει ότι οι εκλεγμένοι, άσχετοι φουκαράδες εκεί στις υπηρεσίες δεν έχουν καμιά διάθεση αλλαγής της κατάστασης. Τι πρωτοβουλίες και κουραφέξαλα. Άγνοια,ανικανότητα και ραδιουργίες επικίνδυνων διαστάσεων. Έχει γίνει πολλές φορές αναφορά στην εξωφρενική ανεπάρκεια προσόντων για την ανάληψη μιας τόσο μεγάλης ευθύνης από ανθρώπους που κυριολεκτικά δεν ξέρουν τι γίνεται έξω από τα Ψαχνά. Ποιος από αυτούς θα οδηγήσει το δήμο στον καταιγιστικό 21ο αιώνα; Πρόκειται για μια ασύλληπτη αδυναμία αντίληψης της πραγματικής κατάστασης.
Το θέμα δεν εξαντλείται. Κάποια στιγμή θα επανέλθουμε με πιο συγκεκριμένα στοιχεία.