ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΠΑΙΩΑΝΝΟΥ:”ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΟΣ ΠΥΡΓΟΣ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ”
Αγαπητοί συμπολίτες και επισκέπτες, είμαι βαθύτατα συγκινημένος, αλλά
και υπεύθυνα περήφανος, που μου δίνεται η ευκαιρία να αναφέρω λίγα
λόγια, για το νεότερο ιστορικά μνημείο της περιοχής των Πολιτικών, τον
υφιστάμενο μεσαιωνικό Πύργο. Η Εύβοια, που είναι το κοντινότερο νησί
στην ηπειρωτική Ελλάδα, έχει και είχε ανέκαθεν διπλή κοινωνική,
πολιτιστική και γεωγραφική ταυτότητα, αφού θεωρείται ταυτοχρόνως νήσος
και χερσόνησος. Καθοριστικός ρόλος από τα αρχαία χρόνια, για την
ταυτότητα του νησιού υπήρξε το εμπόριο, η δημιουργία αποικιών και
επομένως η ευρεία εξάπλωση του Ελληνικού πολιτισμού. Ο ορυκτός πλούτος,
τα ναυπηγεία, τα μεταλλουργεία, τα κεραμικά, το κρασί, το λάδι, τα
σιτηρά, το μέλι, τα βότανα, τα βοοειδή, οι αλέκτορες, η πορφύρα και η
γεωστρατηγική της θέση, αποτελούν διαχρονικά βασικά πλεονεκτήματα, που
τα επιβουλεύονται πολλοί ντόπιοι και ξένοι μνηστήρες. Μετά την άλωση της
Κων/λης από τους Φράγκους το 1204 , η κεντρική Εύβοια, σύμφωνα με την
συνθήκη διανομής των εδαφών της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, ανήκει στο
Λατίνο βασιλιά της Θεσσαλονίκης Βονιφάτιο Μομφερρατικό και στον Δόγη της
Βενετίας. Ο Βονιφάτιος κατέκτησε σε λίγο χρόνο εξολοκλήρου την Εύβοια
και την παραχώρησε ως φέουδο στο φλαμανδό ευγενή Ιάκωβο Ντ’ Αβένζ. Μετά
τον θάνατο του φλαμανδού ευγενή που λάβαινε μέρος με τους άλλους
Φράγκους στην κατάκτηση της Πελοποννήσου και φονεύθηκε κατά την
πολιορκία της Κορίνθου, σε μία έξοδο του Λέοντος Σγουρού, ο Βονιφάτιος
παραχωρεί το νησί στους τριτομόριους, Λομβαρδούς βαρόνους, χωρίζοντας το
νησί σε τρείς βαρονίες, τα λεγόμενα τερτσέρια, το βόρειο τμήμα, με
πρωτεύουσα τον Ωρεό ( Terzerius del Rio ), το κεντρικό, με πρωτεύουσα,
κοινή και για τους τρεις βαρόνους, την Χαλκίδα ( Terzerius della
Clissura, ) και το νότιο, με πρωτεύουσα την Κάρυστο ( Terzerius di
Caristo ). Με την συνθήκη του Μαρτίου του 1209, η Βενετία αποκτούσε
εκτός των άλλων και σημαντικά εμπορικά προνόμια στο νησί. Αργότερα
διορίστηκε ο πρώτος Βενετός διοικητής της Χαλκίδας ο Βάιλος, ο οποίος
διοικούσε τις παροικίες που διατηρούσαν οι συμπατριώτες του στο νησί, ως
αντιπρόσωπος του δόγη, εξασκώντας την κυριαρχία της. Η Εύβοια
ονομάζεται Νεγρεπόντε [ Μαύρη Γέφυρα ]. Η συμβολή των Βενετών Βάιλων
στην αμυντική θωράκιση του νησιού υπήρξε σημαντική και απαραίτητη για
τις περιόδους επιθέσεων των εξωτερικών εχθρών, και των κληρονόμων των
βαρόνων, όπως η επίθεση του πρίγκιπα της Αχαΐας το 1258, οι επιχειρήσεις
του ιππότη της Καρύστου Λικαρίου (Licario), κατά τις οποίες (1264-1280)
κατέλαβε φρούρια του νησιού με την υποστήριξη από το 1271 των
Βυζαντινών και οι τουρκικές ναυτικές επιθέσεις του 14ου αιώνα, μολονότι η
Βενετία ήταν πάντοτε σε θέση να προσφέρει σημαντική στρατιωτική
βοήθεια. Κατά την περίοδο αυτή ίσως κατασκευάζονται στην περιοχή των
Πολιτικών οι δυο πύργοι, ο υφιστάμενος και ο πύργος της Βίγλας, ενώ στην
περιοχή των Ψαχνών το Κάστρο [ HOLORITA – COLOTCHITA ] Καστρί και ο
παλαιόπυργος, που παρατηρούν, ελέγχουν και ειδοποιούν άμεσα το κεντρικό
Κάστρο της Χαλκίδας, ενώ άλλοι 100 πύργοι και κάστρα περίπου,
κατασκευάζονται σε όλη την Εύβοια. Ο Ενετικός υφιστάμενος πύργος, έργο
του 13ου μ. Χ. αιώνα περίπου, δεσπόζει στο κέντρο των Πολιτικών, με λίγα
μέρη από το δομικό του στοιχείο, να μας παραπέμπουν σε αρχαιότερη
περίοδο. Αποτελείται από τέσσερα πατώματα, εσωτερικά και μια εφεδρική
υπόγεια δίοδο στην βάση, η οποία ίσως νοητά διαπερνά από το βόρειο μέρος
της κεντρικής πλατείας, με σημείο αναφοράς την νοτιανατολική γωνία του
υπογείου της οικίας του Ευάγγελου Δ. Τσάγκα, κάτω από τον υφιστάμενο
κεντρικό δημόσιο δρόμο και νότια της οικίας του Ιωάννη Δ. Ορφανού. Η
κύρια είσοδος του πύργου υφίσταται στο νότιο μέρος σε ύψος 10 μ.
περίπου, στο ύψος του δεύτερου πατώματος. Στο πάνω μέρος της εισόδου
υπήρχε ο θυρεός του πύργου, ίσως του τριτομόριου Ravano dalle Carceri ή
του Ενετού Βάιλου, Pietro Barbo, ενώ η βάση του μπαλκονιού του, που
είναι κατασκευασμένη από κομμάτια μαρμάρου άλλης περιόδου, είναι
σημαδεμένη από τα βλήματα πυροβόλου όπλου, κατά την περίοδο της
Γερμανικής κατοχής ή του εμφυλίου..
Ενδιαφέρον επίσης παρουσιάζει
και τεχνική της σκεπής, από την οποία μαζεύουν τα βρόχινα νερά μέσα από
ένα λαξευτό λούκι πωρόλιθου, καθώς επίσης οι πολεμίστρες, που είναι
κατασκευασμένες με την τεχνική χελιδονοουράς. Στην νότια πλευρά του
τρίτου πατώματος, που στεγαζόταν ο διοικητής της φρουράς του, υφίσταται
το τζάκι και στην βόρεια πλευρά του το αποχωρητήριο. Τα μακρόστενα
εξωτερικά μικρά ανοίγματα ήταν τοξοβολεία. Μαρτυρίες των κατοίκων
αναφέρουν ότι η σημερινή κάτω ανατολική είσοδος του πύργου, ίσως
δημιουργήθηκε κατά την περίοδο της Γερμανικής κατοχής ή του εμφυλίου
πολέμου, διότι το χρησιμοποιούσαν σαν φυλάκιο, ενώ στην οροφή του είχε
εγκατασταθεί πολυβολείο.
Τα εγκαίνια του πύργου των Πολιτικών, που
πραγματοποιούνται σήμερα, έχουν σαν αρωγό του έργου της αναστύλωσης και
συντήρησης του, α) την Τοπική Αυτοδιοίκηση, που ενέταξε το έργο αυτό
μετά από μεγάλη προσμονή το 2010 στο Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής
Ανάπτυξης και β) την 23η Εφορία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, που διεκπεραίωσε
το έργο αυτό με τον απαιτούμενο σεβασμό. Όλες αυτές οι προσπάθειες
δίνουν σήμερα την ευκαιρία και την δυνατότητα γνωριμίας της ιστορίας του
πύργου και της σημασίας της στο ευρύ κοινό, ενώ παράλληλα αποτελεί το
πιο φρέσκο μνημείο, φυσικά σπουδαίο κεκτημένο πολιτιστικής κληρονομιάς
της περιοχής και ένα λαμπρό πολιτισμικό φάρο για τις επόμενες γενιές.
Η δυνατότητα γνωριμίας της ιστορίας αφορά όμως κατά κύριο λόγο τις νέες
γενιές, για τον λόγο αυτό θεωρώ ότι το άνοιγμα του μνημείου αυτού έγινε
σε λάθος χρόνο. Θα έπρεπε οι υπηρεσίες που ήταν υπεύθυνες για το
άνοιγμα του, να το προγραμματίσουν κατά την διάρκεια της σχολικής
περιόδου και να απευθυνθούν σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης ολόκληρου
του Δήμου μας προγραμματίζοντας συνάμα αναφορές για ιστορικότητα και την
σημασία του.
Ευελπιστώ όμως όπως και πολλοί συμπολίτες μου, πως
σήμερα έως αύριο, δηλαδή χθες, χρειάζονται ενέργειες όχι μόνο από την
Τοπική Αυτοδιοίκηση και τις κατά τόπους Εφορίες Αρχαιοτήτων, που θα
πρέπει όχι μόνο να απαιτούν, αλλά να είναι οι κύριοι αρωγοί πίεσης και
δημιουργίας, για την ανακάλυψη, την αναστύλωση, την συντήρηση και την
προβολή, πάρα πολλών ιστορικών στοιχείων και πολιτιστικών μνημείων, που
είναι παραμελημένα και διάσπαρτα στην ευρύτερη περιοχή των Πολιτικών
ίσως και σε άλλες περιοχές του Δήμου μας…