«Η σημασία της πρόληψης και έγκαιρης διάγνωσης του διαβήτη τύπου 2»
Βασίλειος Ι. Πεππές MD, MSc, MBA
Ειδικός Παθολόγος
Μέλος Ελληνικής Διαβητολογικής Εταιρείας
Ο σακχαρώδης διαβήτης πρωτοπεριγράφηκε στην αρχαία Αίγυπτο, (πάπυρος Ebers – 1500 π.Χ.) ενώ η ονομασία της πάθησης αποδίδεται στον Αρεταίο.
Πρόκειται για μεταβολικό νόσημα που πλήττει ολοένα και περισσότερους συνανθρώπους μας. Η συχνότητα εμφάνισής του αναμένεται να αυξηθεί κατά τα επόμενα χρόνια ενώ η ανάγκη υιοθέτησης στρατηγικών πρόληψης είναι επιτακτική.
Η νόσος χαρακτηρίζεται από παθολογική αύξηση των επιπέδων γλυκόζης (υπεργλυκαιμία) με συνοδές ανωμαλίες του μεταβολισμού των λιπιδίων και των πρωτεϊνών.
Ταξινομείται στις ακόλουθες μορφές :
- Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1 (Ινσουλινοεξαρτώμενος)
- Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 (Μη ινσουλινοεξαρτώμενος)
- Σακχαρώδης διαβήτης της κύησης (Διαπιστώνεται για πρώτη φορά μεταξύ 24ης-28ης εβδομάδας της εγκυμοσύνης)
- Άλλες μορφές σακχαρώδους διαβήτη (Οφείλονται σε γενετικές διαταραχές, ενδοκρινοπάθειες, παθήσεις του παγκρέατος ή σε ανεπιθύμητες ενέργειες φαρμάκων)
Εκτιμάται πως ο διαβήτης προσβάλλει κατά μέσο όρο το 4-10% του γενικού πληθυσμού με συχνότερη την εμφάνιση του τύπου 2 στο 85%-90% των περιπτώσεων.
Στη χώρα μας, βάσει στοιχείων από μικρής έκτασης επιδημιολογικές μελέτες, ο επιπολασμός (συχνότητα εμφάνισης) της νόσου ανέρχεται στο 6-8% του γενικού πληθυσμού.
Η συχνότητα εμφάνισης του διαβήτη αυξήθηκε σημαντικά τις τελευταίες τρεις δεκαετίες λόγω της παράλληλης αύξησης του επιπολασμού της παχυσαρκίας και της σταδιακής μείωσης του επιπέδου σωματικής δραστηριότητας (καθιστική ζωή). Φαίνεται πως αυτή η παρατηρούμενη αύξηση θα συνεχιστεί με αμείωτο ρυθμό και τις επόμενες δεκαετίες. Δεν είναι επομένως τυχαίο το γεγονός ότι ο διαβήτης τύπου 2 ανακηρύχθηκε πρόσφατα από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ως μια σύγχρονη επιδημία.
Το ετήσιο οικονομικό κόστος του διαβήτη σε παγκόσμια κλίμακα ανέρχεται στα 376 δισ. δολάρια (2010) με προοπτική να αγγίξει τα 500 δισ. δολάρια το 2025. Το κόστος αυτό διακρίνεται σε άμεσες δαπάνες που αφορούν στη διάγνωση, πρόληψη και θεραπεία της νόσου και των επιπλοκών της. Παράλληλα υπάρχει και το έμμεσο κόστος που προκύπτει λόγω της απώλειας ωρών εργασίας, της μείωσης της παραγωγικότητας, της πρόωρης συνταξιοδότησης ή ακόμη και του πρόωρου θανάτου ορισμένων ασθενών.
Ειδικότερα ο διαβήτης τύπου 2 αποδίδεται σε διαταραχή έκκρισης της ινσουλίνης από τα β-κύτταρα του παγκρέατος ή / και σε αντίσταση των περιφερικών ιστών στη δράση της ενδογενώς παραγόμενης ινσουλίνης
Υπάρχουν παράγοντες κινδύνου που έχουν συσχετιστεί επιδημιολογικά με αυξημένη πιθανότητα μελλοντικής εμφάνισης διαβήτη τύπου 2. Σε αυτούς περιλαμβάνονται :
- Η παχυσαρκία (ιδιαίτερα η σπλαγχνικού τύπου που συνοδεύεται από λιπώδη διήθηση του ήπατος)
- Η ελαττωμένη σωματική δραστηριότητα (καθιστική ζωή)
- Προδιαβητικές καταστάσεις :
- Διαταραχή γλυκόζης νηστείας (IFG : γλυκόζη πλάσματος 100-125 mg/dl σε νηστεία)
- Διαταραχή ανοχής στη γλυκόζη (IGT: γλυκόζη πλάσματος 140-199 mg/dl δύο ώρες μετά από φόρτιση με 75 gr γλυκόζης)
- Ασθενείς με επίπεδα γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης 5,7-6,4 %
- Διατροφικοί παράγοντες
- Το μεταβολικό σύνδρομο (παχυσαρκία, υπέρταση, δυσλιπιδαιμία, διαταραχές γλυκόζης)
- Η κοινωνικοοικονομική τάξη
- Η παρουσία κατάθλιψης
- Ορισμένα φάρμακα (π.χ. κορτικοστεροειδή)
- Το οικογενειακό ιστορικό διαβήτη τύπου 2 (κληρονομικότητα)
- Η ηλικία του ασθενούς
- Το ατομικό αναμνηστικό διαβήτη κυήσεως
- Το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών σε γυναίκες
Τα άτομα που πρέπει να υποβάλλονται σε προληπτικό έλεγχο είναι :
- Άτομα ηλικίας ≥ 45 ετών
- Ασθενείς με κοιλιακή παχυσαρκία και περιφέρεια μέσης ≥ 102 cm (άνδρες) και ≥ 88 cm (γυναίκες)
- Υπέρβαροι με δείκτη μάζας σώματος** ≥ 30 kg/m2
- Άτομα με οικογενειακό ιστορικό διαβήτη
- Άτομα με ιστορικό υπέρτασης ή καρδιαγγειακής νόσου
- Γυναίκες με ιστορικό διαβήτη κύησης
- Γυναίκες που γέννησαν παιδιά με βάρος > 4 kg
- Γυναίκες με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών
- Ασθενείς που λαμβάνουν φάρμακα που επιδρούν στα επίπεδα της γλυκόζης πλάσματος (κορτικοστεροειδή, θειαζιδικά διουρητικά, β-αναστολείς, κλπ)
Ο προληπτικός έλεγχος περιλαμβάνει τη μέτρηση του σακχάρου νηστείας και τη διενέργεια δοκιμασίας ανοχής γλυκόζης (καμπύλη γλυκόζης). Εάν ο έλεγχος είναι αρνητικός συνιστάται επανέλεγχος σε 3 χρόνια.
Όσον αφορά τη λήψη προληπτικών μέτρων οι τρέχουσες συστάσεις της Ελληνικής Διαβητολογικής Εταιρίας περιλαμβάνουν τα εξής :
- Μείωση σωματικού βάρους κατά τουλάχιστον 5%
- Σωματική δραστηριότητα που περιλαμβάνει τουλάχιστον 30 λεπτά μέτριας έντασης άσκηση ημερησίως (όπως το περπάτημα), τουλάχιστον πέντε φορές την εβδομάδα
- Μείωση του ολικού λίπους σε <30% της ημερήσιας ενεργειακής πρόσληψης
- Μείωση του κορεσμένου λίπους (συμπεριλαμβανομένων των trans-λιπαρών οξέων) σε <10% της ημερήσιας ενεργειακής πρόσληψης
- Αύξηση της πρόσληψης φυτικών ινών (τουλάχιστον 25-35 g ημερησίως)
- Καθοδήγηση περιβαλλοντικών και πολεοδομικών κανονισμών προς την κατεύθυνση της αυξημένης σωματικής δραστηριότητας. (Δημιουργία πεζόδρομων, χώρων άθλησης προσβάσιμους στο ευρύ κοινό κλπ)
Ο μεγάλος δάσκαλος της ιατρικής, ο Ιπποκράτης υποστήριξε πως «κάλλιον του θεραπεύειν το προλαµβάνειν» πολλούς αιώνες πριν.
Σε κάθε περίπτωση αξίζει να συμβουλευτείτε τον ιατρό σας.
Η σωστή ενημέρωση ας είναι το πρώτο σημαντικό βήμα.
Βιβλιογραφία:
Ελληνικά
- Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία (2013), Κατευθυντήριες οδηγίες για τη διαχείριση του διαβητικού ασθενούς.
- Μακρυλάκης Κ., (2005), «Πρόληψη του διαβήτη», Εις: Ο σακχαρώδης διαβήτης στην κλινική πράξη, Ο διαβήτης από το Α ως το Ω με ερωτήσεις και απαντήσεις, Κατσιλάμπρος Ν. και συν., Ιατρικές Εκδόσεις Λίτσας, Αθήνα
- Μακρυλάκης Κ, (2005), «Άσκηση και διαβήτης», Εις: Ο σακχαρώδης διαβήτης στην κλινική πράξη, Ο διαβήτης από το Α ως το Ω με ερωτήσεις και απαντήσεις, Κατσιλάμπρος Ν. και συν., Ιατρικές Εκδόσεις Λίτσας, Αθήνα, σελ. 110-123
- Δημοσθενόπουλος Χ, (2014). Διατροφή στο διαβήτη. Εκδόσεις medNutrition,Αθήνα.
Αγγλικά
- American Diabetes Association, (2014), Standards of medical care in diabetes -2014. Diabetes Care, 37 (Suppl 1): S14-80
- American Diabetes Association. (2014), Clinical Practice Recommendations 2014. Diabetes Care. 37 (Supplement 1):S14-S80.
- Alberti KG, Zimmet P, Shaw J. (2007), International Diabetes Federation: a consensus on Type 2 diabetes prevention. Diabet Med.24:451-463.
- Garber AJ, Handelsman Y, Einhorn D et al. (2008), Αmerican College of Endocrinology consensus statement on the diagnosis and management of prediabetes in the continuum of hyperglycemia—when do the risks of diabetes begin? Endocr Pract.14:933-946.
- Li G, Zhang P, Wang J, et al. (2008), The long-term effect of lifestyle interventions to prevent diabetes in the China Da Qing Diabetes Prevention Study: a 20-year follow-up study. Lancet 24:1783-1789.
- Tuomilehto J, Lindström J, Eriksson JG, et al. (2001), Prevention of type 2 diabetes mellitus by changes in lifestyle among subjects with impaired glucose tolerance. N Engl J Med 344: 1343-1350.
- Lindström J, Ilanne-Parikka P, Peltonen M et al. (2006), Finnish Diabetes Prevention Study Group. Sustained reduction in the incidence of type 2 diabetes by lifestyle intervention: follow-up of the Finnish Diabetes Prevention Study. Lancet 368:1673-1679.
- The Diabetes Prevention Program Research Group. (2002), Reduction in the incidence of type 2 diabetes with lifestyle intervention or metformin. N Engl J Med 346: 393-403.
- Schwarz PEH, Lindstrom J, Kissimova-Skarbeck K et al. (2008), The European perspective of type 2 diabetes prevention: Diabetes in Europe – Prevention using Life-style, Physical Activity and Nutritional Intervention (DE-PLAN) project. Exp Clin Endocrinol Diabetes 116:167–172.
- Makrilakis K, Liatis S, Grammatikou S, et al. (2010), Implementation and effectiveness of the first community lifestyle intervention programme to prevent Type 2 diabetes in Greece. The DE-PLAN study. Diabet Med 27:459-65
- Herman WH, Hoerger TJ, Brandle M, et al. (2005), The cost-effectiveness of lifestyle modification or metformin in preventing type 2 diabetes in adults with impaired glucose tolerance. Ann Intern Med. 142:323-332.
- Inzucchi SE, Bergenstal RM, Buse JB et al. (2012), Management of hyperglycemia in type 2 diabetes: A patient-centered approach: position statement of the American Diabetes Association (ADA) and the European Association for the Study of Diabetes (EASD). Diabetes Care 35:1364-79 & Diabetologia. 55:1577-1596