“Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΥΠΝΟΥ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ” (ΤΗΣ ΕΦΗΣ ΑΡΒΑΝΙΤΗ)
Στην ελληνική μυθολογία ο Ύπνος ήταν θεός ή δαίμονας, που αποτελούσε την προσωποποίηση του ύπνου. Ο Ύπνος λατρευόταν πολύ στην Ελλάδα. Τον θεωρούσαν ήσυχο και πράο θεό ή δαίμονα, που πλανιόταν στη γη. Τον απεικόνιζαν πότε ως ωραίο νέο, που έσπερνε στη Γη γλυκά όνειρα ή κοιμόταν σε μια κλίνη, πότε ως δαίμονα με φτερά, που μετέφερε ένα νεκρό με το θάνατο.
Είτε θεός είτε όχι, ο ύπνος είναι τόσο απαραίτητος στην ζωή μας όσο το νερό και η τροφή και αξίζει να κάνουμε μια αναφορά σ’ αυτόν.
Ο ύπνος λοιπόν, είναι μια ενεργητική και πολύπλοκη κατάσταση που αποτελείται από μια ακολουθία επαναλαμβανόμενων κύκλων. Ο κάθε κύκλος χαρακτηρίζεται από διαφορετική
φάση σωματικής και εγκεφαλικής δραστηριότητας. Το άτομο, όταν κοιμάται δεν έχει
συνείδηση και διάφορα ερεθίσματα μπορεί να προκαλέσουν αφύπνιση.
Ανάγκες ύπνου
Τα βρέφη χρειάζονται 14-20 ώρες ύπνο κάθε μέρα.
Για τα παιδιά οι αντίστοιχες ανάγκες είναι 10-14 ώρες την ημέρα.
Οι ενήλικες τώρα, χρειάζονται κατά μέσω όρο 7-9 ώρες ύπνο. Όσοι μπορούν να
χαλαρώσουν και να αναπαυθούν εύκολα, συχνά χρειάζονται λιγότερες ώρες ύπνου.
Αντίθετα, άλλα άτομα χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να ξεπεράσουν την κόπωση.
Όσον αφορά τους ηλικιωμένους , χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να εισέλθουν στο
στάδιο του ύπνου, αφυπνίζονται νωρίτερα και συχνότερα , κοιμούνται συχνά κατά τη
διάρκεια της ημέρας με συνέπεια να κοιμούνται λιγότερο τη νύχτα.
Παράγοντες που επηρεάζουν τον ύπνο
Εκτός από την ηλικία του ατόμου, η διάρκεια και η ποιότητα του ύπνου εξαρτάται από την
φυσική δραστηριότητα που έχει μέσα στη μέρα του. Όσο πιο έντονη είναι αυτή, τόσο αυξάνεται συνήθως και ο ύπνος.
Το ψυχολογικό στρες, επίσης, επηρεάζει πολύ τον τρόπο που κοιμόμαστε. Δυστυχώς, στην
εποχή μας, η πίεση που δεχόμαστε από τις καθημερινές μας υποχρεώσεις αυξάνει πολύ το
άγχος και οι διαταραχές του ύπνου είναι όλο και πιο συχνές.
Ο ύπνος σε ένα άγνωστο περιβάλλον, μπορεί να είναι διαταραγμένος.
Εργαζόμενα άτομα σε κυκλικό ωράριο, αντιμετωπίζουν δυσκολίες στον ύπνο τους, οι
οποίες με τη σειρά τους, τους προκαλούν περισσότερο άγχος και κάποιες φορές ακόμη και
γαστρεντερικές διαταραχές.
Δραστηριότητες όπως παρακολούθηση τηλεόρασης , έντονη σωματική άσκηση και η
συναισθηματική φόρτιση, μπορεί να επηρεάσουν τον ύπνο κι είναι καλό να τις
αποφεύγουμε πριν ξαπλώσουμε να κοιμηθούμε.
Η διατροφή μας έχει κι εκείνη το ρόλο της στη ποιότητα του ύπνου μας, αφού ένα
πρωτεϊνικό γεύμα, προκαλεί διέγερση και δεν βοηθά στον ύπνο, ενώ ένα γεύμα με
περισσότερους υδατάνθρακες, προάγει τον ύπνο.
Όσον αφορά το αλκοόλ, η κατανάλωση με μέτρο βοηθούν στην πρόκληση του ύπνου, ενώ
αντίθετα η κατάχρηση μειώνει τον ύπνο. Τα αφεψήματα που περιέχουν καφεΐνη, όπως
καφές, τσάι, κ.α., παρεμβαίνουν κι αυτά στη δυνατότητα του ατόμου να κοιμηθεί, γιατί
διεγείρουν το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα. Το ίδιο προκαλεί και το κάπνισμα μέσω της
νικοτίνης. Οι καπνιστές εκφράζουν δυσκολία στο να κοιμηθούν και ξυπνούν ευκολότερα.
Πολλά νοσήματα μπορούν να επηρεάσουν τον ύπνο, αφού αποτελούν παράγοντες
σωματικού μα και ψυχολογικού στρες. Για παράδειγμα, κάποιος που πάσχει από πεπτικό
έλκος, κατά τη διάρκεια της νύχτας έχει αύξηση στις γαστρικές εκκρίσεις, και
δυσχεραίνεται η χαλάρωση κι ο ύπνος του.
Τέλος, διάφορα φάρμακα που μπορεί να παίρνουμε για διάφορους λόγους, μπορεί να
είναι διεγερτικά και να προκαλούν δυσκολία στον ύπνο.
Διαταραχές Ύπνου
Η πιο συχνή διαταραχή ύπνου είναι η αϋπνία. Η δυσκολία έναρξης του ύπνου
ονομάζεται αρχική αϋπνία, ο ύπνος που διακόπτεται συνεχώς λέγεται διαλείπουσα αϋπνία,
και η πρόωρη πρωινή αφύπνιση με αδυναμία επιστροφής στον ύπνο αποτελεί την τελική
αϋπνία. Τα συναισθηματικά άτομα, με έντονο άγχος κινδυνεύουν περισσότερο από αυτή
τη διαταραχή.
Μία άλλη διαταραχή ύπνου είναι η υπερυπνία, που είναι ο υπερβολικός ύπνος, ιδιαίτερα
κατά τη διάρκεια της ημέρας. Συχνά χρησιμοποιείται από τον οργανισμό σαν αμυντικός
μηχανισμός «φυγής» από καταστάσεις που προκαλούν έντονο άγχος ή στεναχώρια.
Η ναρκοληψία είναι η διαταραχή εκείνη όπου το άτομο επιθυμεί ανεξέλεγκτα τον ύπνο
και μπορεί να κοιμηθεί στην κυριολεξία όρθιο, ενώ οδηγεί, ενώ κολυμπά κ.λπ. Είναι μια
νευρολογική διαταραχή, που ξεκινά συνήθως στην εφηβεία και αντιμετωπίζεται με
φαρμακευτική αγωγή.
Στις διαταραχές ύπνου κατατάσσεται και η άπνοια, που είναι η παύση της αναπνοής κατά
τη διάρκεια του ύπνου για 10 – 20 δευτερόλεπτα, έως και 2 λεπτά. Τα επαναλαμβανόμενα
επεισόδια μπορούν να προκαλέσουν καρδιακές αρρυθμίες, στηθάγχη και πνευμονική
υπέρταση, οπότε είναι απαραίτητη η παραπομπή του ατόμου σε γιατρό για περεταίρω
διερεύνηση.
Τέλος, έχουμε τις παραϋπνίες που είναι συμπεριφορές αφύπνισης που εμφανίζονται
κατά τη διάρκεια του ύπνου. Αυτές είναι η υπνοβασία, το παραμιλητό, η νυκτερινή
ενούρηση, το τρίξιμο των δοντιών και η νυχτερινή στύση.
Η σημασία του ύπνου
Σημαντική μείωση της ποσότητας και της ποιότητας του ύπνου μπορεί να προκαλέσει
διαταραχή της γνωστικής λειτουργίας, ψυχική κόπωση, μειωμένη μνήμη, ανικανότητα
συγκέντρωσης, μειωμένη κρίση, υπερδραστηριότητα, αλλαγές διάθεσης, ευερεθιστότητα ,
ανησυχία. Γίνεται λοιπόν κατανοητό πως η σημασία του ύπνου είναι πολύ σπουδαία για
την ομαλή λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού.
Έφη Αρβανίτη
Νοσηλέυτρια